بازی کردن برای کودکان همانند حرف زدن است، کودکان با بازی کردن احساسات خود را بیان می‌کنند واستعداد‌ها و آرزو‌های خود را بروز می‌دهند علاوه بر آن با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند. در واقع بازی کردن برای کودکان راهی است برای کنار آمدن با محیط که به وسیله‌ی آن محیط اطراف و دنیای خود را درک کنند.
سن کودک، مراحل رشد، جنسیت، محیط و هوش او از عوامل موثر در بازی کردن کودک است.
بازی کودکان استثنایی
کودکان استثنایی امروزه به یکی از مهمترین بحث‌های خانواده‌ها تبدیل شده است. استثنایی بودن تنها به معنی عقب ماندگی ذهنی یا کند ذهنی نمی باشد، بیش فعالی، هوش بالا، تفکر زیاد و ... نیز نشانه استثنایی بودن کودک می‌باشد که امروزه به دلیل رو آوردن خانواده‌ها به بحث تک فرزندی بسیاری از خانواده‌ها با این موارد مواجه هستند. بازی کردن یکی از مهمترین راه‌ها در ارتباط برقرار کردن با کودکان استثنایی می‌باشد.
عمده ترین رفتارهای استثنایی که بسیار رایج است کم تحرکی، پرتحرکی، اختلالت گفتاری و رفتاری هستند. بازی کردن با کودکانی که دچار کم تحرکی یا پر تحرکی، گوشه گیری، کم رویی یا خجالت، اختلالات گفتاری و ...هستند می‌تواند به شما در کنترل کردن این کودکان کمک کند.
بازی درمانی
پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که یکی از بهترین فعالیت‌های آموزشی، در توان بخشی کودکان با نیاز‌های استثنایی مانند کودکان اتیسم، بازی درمانی و اجرای مختلف و متنوع این بازی‌هاست .
می‌توان با این روش خشم و پرخاشگری این کودکان را نیز تحت کنترل در آورد. با استفاده از بازی کردن می‌توان تغییراتی را در رفتار کودک ایجاد کرد و رفتارهای نادرست را حذف و رفتارهای درست را جایگزین کرد.
اسباب بازی های مناسب کودکان معلولیت ذهنی
اسباب بازی هایی که برای کودکان ناتوان ذهنی انتخاب می شوند باید از سوی کودک به عنوان وسیله ی بازی مورد تایید باشد. اگر چنین نباشد در واقع اسباب بازی فایده ای برای کودک نخواهد داشت. پس لازم است برای تهیه ی اسباب بازی برای این کودکان ابتدا شرایط او را در نظر بگیرید. کودکان ناتوان ذهنی همانند دیگر کودکان با استفاده از اسباب بازی ها و در حین بازی با محیط پیرامون و اعضای بدن خود آشنا شده و درک خود را از محیط پیرامون گسترش می دهد. بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی بازی هایی هستند که کودک بتواند در آن با اعضای بدن خود و همچنین حواس پنجگانه ی خود آشنایی پیدا کند. به همین منظور انواع مختلفی از اسباب بازی ها متناسب با شرایط کودکان مختلف طراحی و ساخته شده است.
یک دسته قوانین کلی در رابطه با ویژگی های اسباب بازی های کودکانه وجود دارد که باید در تهیه ی اسباب بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی نیز مد نظر قرار گیرد. داشتن رنگ های جذاب و شاد، داشتن تنوع بالا، راحتی استفاده از آنها، لمسی بودن و داشتن بو و ... از جمله ویژگی های این اسباب بازی ها است. با استفاده از این ویژگی ها شما می توانید حواس کودک ناتوان ذهنی را تا حدودی تحریک کنید. شما می توانید با استفاده از این اسباب بازی ها انواع بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی را انجام داده و باعث شوید ذهن آنها درگیر این بازی شود. اسباب بازی های مخصوص این کودکان باید به گونه ای انتخاب شوند که علاوه بر سرگرم کردن کودک باعث شود کودک حرکات خود را تقویت نماید. استفاده از انواع اسباب بازی های کشیدنی، هل دادنی و انواع توپ ها می توانند در بازی درمانی به این کودکان کمک کرده و عضلات آنها را تقویت نماید.
طبقه‌بندی کودکان استثنائی
قابلیت سازگاری و تطابق با محیط در کودکان استثنائی با کودکان معمولی متفاوت است. روانشناسان آنها را بر اساس نوع تفاوتشان با سایرین به سه گروه طبقه‌بندی کرده‌اند:
- کودکانی که مطابق با هنجارهای جامعه از لحاظ ضریب هوشی و فعالیت‌های ذهنی متفاوت از بقیه هستند. عقب مانده‌‌های ذهنی و تیزهوشی، اختلال یادگیری LD ، اختلال نقص توجه و بیش فعالی ADHD در زمره این گروه قرار دارند.
- کودکانی که به دلیل ضایعات مغزی دچار اختلالات عملی هستند و در بروز واکنش‌ها و پاسخ‌ها با مشکل مواجه می‌شوند. در طبقه‌بندی کودکان استثنایی به این گروه کودکان ناسازگار گفته می‌شود و شامل کودکان فلج مغزی CP می‌شود.
- داشتن نقص حسی و حرکتی سبب محدود کردن دامنه فعالیت‌های جسمی می‌شود. این گروه شامل نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان و کم شنوایان، افراد مبتلا به اختلالات زبان و کنترل اسفنکترها می‌شود.
تفاوت کودکان استثنائی و عادی در بازی کردن چیست؟
تفاوت در توانمندی‌ها و درک از محیط سبب ایجاد تفاوت‌هایی در عملکرد و بازدهی کودکان استثنائی نسبت به کودکان عادی می‌شود. این تفاوت‌ها شامل موارد زیر است:
کودکان استثنائی درگیر شناخت و آزمایش چیزهای جدید نمی‌شوند در واقع کنجکاوی نقش کمرنگی در واکنش‌های آنها به محیط دارد. آنها معمولاً به دلیل عدم تمایل به درگیر شدن در موارد ناشناخته یک روند تکراری و تقلیدی را ترجیح می‌دهند.
بنابراین مربی باید اقدامی انجام دهد که کودک در جریان بازی با اسباب بازی مناسب کودکان استثنایی، فعال شود. یک راهکار مؤثر پرسش از کودک در مراحل مختلف بازی است. با این کار تلاش برای پاسخ دادن آنها را از حالت منفعل بودن به فعالیت وادار می‌کند.
توالی مراحل در ذهن این کودکان تعریف نشده است و فعالیت‌های کوتاه مدت دارند. به همین دلیل معمولاً بازی را نیمه کاره رها می‌کنند و تا آخر ادامه نمی‌دهند.
بازی های مناسب کودکان معلولیت ذهنی
نقش بازی در آموزش و سرگرمی کودکان ناتوان ذهنی به گونه ای است که امروزه در مراکز درمانی کارگاه هایی به عنوان کارگاه بازی در مکانی در نظر گرفته شده است. شما می توانید حین بازی برخی مسائل را به کودک ناتوان ذهنی آموزش دهید و یا ذهن او را درگیر کرده و تا حدی باعث رشد و عملکرد ذهنی او شوید. البته این پروسه به زمان و صبر زیادی نیاز دارد. در این بخش برای این که شما والدین و یا مربیان با بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی بیشتر آشنا شوید چند مورد از آنها را ذکر کرده و توضیح خواهیم داد.
بلوک های خانه سازی:
بلوک های ساختنی یکی از اسباب بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی می باشد. این اسباب بازی ها به دلیل این که دارای کاربری بسیار راحتی است می توانند توسط این کودکان مورد استفاده قرار گیرند. شما می توانید در طول بازی با این محصولات کودک را با طرز ساخت و همچنین اشکال و رنگ های مختلف آشنا سازید. در این بازی خلاقیت، تخیل و تحریک ذهن و عضلات بدن کودک ناتوان ذهنی درگیر می شوند. به همین سبب می توان گفت در این بازی تمام جنبه های رشد کودک تقویت شده و تاثیر مثبتی در حافظه کودک ایجاد می شود.
بازی با پازل ها:
چیدن پازل یکی از انواع بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی می باشد. پازل هایی که برای این کودکان انتخاب می شوند دارای طراحی بسیار ساده است. هدف استفاده از آنها بالا بردن سطح رشد ذهنی در این کودکان می باشد. این بازی سبب می شود دست و چشم های کودک با هم هماهنگ شود. علاوه بر آن برای این که پازل به صورت صحیح چیده شود کودک باید از قوه ی تفکر خود بهره بگیرد تا آنها را به درستی کنار هم قرار دهد. این کار شاید مدت زمان زیادی طول بکشد اما با تکرار و تمرین می توانید قوای ذهنی کودک را تحت تاثیر قرار داده و این زمان را به مرور کاهش دهید.
توپ بازی:
توپ یکی از ساده ترین اسباب بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی است. این بازی می تواند هیجان را در او برانگیخته و عضلات او را با هم هماهنگ سازد. توپ بازی به روش های مختلف می تواند از انواع بازی های مناسب کودکان ناتوان ذهنی به شمار آید؛ زیرا طی آن کودک سعی خواهد کرد تمرکز و تعادل خود را حفظ کند.
بایدها و نبایدها در بازی با کودکان استثنائی
- با لبخند زدن و رفتارهای مهربانانه به کودک نشان دهید از بازی کردن با او لذت می‌برید.
- هنگام شروع بازی الگوسازی برای کودک را فراموش نکنید و اجازه دهید کم کم استفاده از اسباب بازی را یاد بگیرید.
- تلاش‌های کودک را نادیده نگیرید و او را تحسین کنید. قطعاً کودکان استثنائی برای یادگیری به زمان بیشتری نیاز دارند، تشویق کردن آنها سبب ایجاد انگیزه و تکرار رفتار می‌شود.
- برای آموزش کودک از یک بازی استفاده نکنید و بازی‌های مختلف را به او آموزش دهید.
- حواستان باشد کودک مهره یا قطعه کوچک از اسباب بازی را داخل دهان نگذارد.
- وقتی کودک خسته و کلافه می‌شود برای ادامه دادن بازی اصرار نکنید.
- بازی کردن در محیط‌های آرام و بی سروصدا باشد که کودک بتواند روی بازی تمرکز کند.
- مکان بازی باید با کفپوش مناسب و نرم طراحی شود.
- میز و صندلی کودک و سایر وسایل اتاق بازی متناسب با قد و وزن یا نوع معلولیت کودک باشد تا بازی کردن همراه با احساس راحتی باشد.
دیدگاه خود را بنویسید