بازی و اسباب بازی به جرات می توان گفت که مهم ترین و اساسیترین عوامل و فاکتورهای رشد روانی، ذهنی، جسمانی و عقلانی کودکان بازی کردن است. در واقع بازی کردن باعث می شود که تجارب وآگاهی هایی در کودک می شود که می تواند بهترین راهکار برای رشد او محسوب شود. بازی یکی از ضروری ترین بخش های تعلیم و تربیت کودکان و فعالیتی است که تأثیر به سزایی در رشد همه جانبه آن ها دارد.
- کودکان در کنار هم با بازی کردن از هم می آموزند.
- بازی باعث میشود کودکان درباره خودشان و دنیای اطرافشان شناخت به دست آورند.
- به آنها اجازه کشف کردن، تجربه کردن، خلق کردن، بیان افکار و اندیشه ها، رشد ماهیچه ها، توسعه مهارتهای کلامی، برقراری ارتباط با دیگران، آشنایی با مقررات و قوانین، تخیل، شاد بودن و ... را میدهد.
- در بازی وانمودی، از زبان استفاده میشود و این بازی در زمینه اجتماعی رخ میدهد. بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که این تواناییهای زبانی و اجتماعی در موفقیت تحصیلی در مدرسه بسیار مؤثر هستند.
در ادامه انواع بازی ها و فواید آن ها شرح داده می شود:
- بازی های اکتشافی:
در این نوع کودک به کند و کاو میپردازد و فرصتهایی برای تجربه کردن و آزمایش می یابد. اندازه، شباهت و تفاوت، رنگ، شکل و فرم، مفاهیم فضایی (پر، خالی، داخل، خارج و ...) را از طریق استفاده از وسایل گوناگون (شن، ماسه، خاک، آب و ...) می آموزد. - بازی های حرکتی (فعال):
در این نوع بازی ها،کودک فعالانه در حال بازی است، می دود، بالا و پایین می پرد، توپبازی می کند در نتیجه، انرژی اش را تخلیه می کند و مهارت های بدنی خود را افزایش می دهد. بازی در فضای باز، فرصت شناخت خیلی موارد از جمله: باد، حشرات، سایه، ابر را به کودک می دهد و او در حین این بازی ها، با نکات ایمنی آشنا می شود و یاد می گیرد که از خودش مراقبت کند. - بازی های خلاقانه:
در این نوع بازی ها، کودک به بیان افکار و ایده هایش می پردازد و احساس می کند چیز تازهای می تواند بسازد. بطور مثال وقتی با لگوها، شکلی یا شیئی می سازد، نکات بسیاری را در مورد اندازه، شکل، ماهیت و تعادل می آموزد و یا وقتی طرحی را با گِل یا خمیر خلق می کند و آن را شرح می دهد، در واقع به بیان افکار و ایده هایش پرداخته است. - بازی های تخیلی:
در بازی های تخیلی و یا نمایشی، کودک خودش را به جای خیلی چیزها تصور می کند. او نقش پدر، مادر، معلم و ... را بازی و از آنها تقلید می کند. تقلید کردن از الگوهای رفتاری دیگران، به کودک کمک می کند چگونگی رفتار دیگران را با وضوح بیشتری درک کند. این نوع بازی ها در واقع راه هایی هستند تا کودک بسیاری از عواطف (ترس، خشم و ...) خود را بشناسد و بتواند به مرور آنها را کنترل کند. - بازی های گروهی:
در واقع یکی از موثرترین بازی ها، بازی گروهی می باشد. در این نوع بازی ها، کودکان مشارکت و همکاری، پارهای از قوانین و مقررات، رعایت نوبت و ... را می آموزند و بسیاری از رفتارهای ضد اجتماعی مثل تقلب کردن، گوشه گیری، انزواطلبی و فقدان روابط دوستانه را می شناسند. آنها با یکدیگر دعوا می کنند و در حین همین مشاجرات، از عکس العمل های یکدیگر می آموزند. در اینجا بیشتر به بازی گروهی می پردازیم.
روانشناسان دوره کودکی را دوره بازی کردن نامیده اند. بازی کودک ابتدا با اشیاء است و سپس شامل انسان ها می شود.کودک بتدریج به بازی های گروهی و اجتماعی روی می آورد؛ در این گونه بازی ها کودک رفتار با دیگران را تمرین می کند و با اصول زندگی جمعی و چگونگی رفتار با دیگران بتدریج آشنا می شود و این، به رشد اجتماعی و اخلاقی او کمک می کند.
کودکان را هنگام بازی بهتر و دقیق تر می توان شناخت. نقش هایی که کودکان در بازی بر عهده می گیرند و رفتارهای آنها در این هنگام نشان دهنده عوالم درونی آنهاست.
کودکانی که از توجه کافی در خانواده برخوردار نیستند یا مورد تبعیض واقع شده اند؛ کودکانی که احساس امنیت نمی کنند یا مورد تنبیه زیاد قرار می گیرند، در بازی ها حالت اضطراب و احساس تنهایی را منعکس می کنند که باید برای رفع آن کوشید.
بازی به حفظ سلامت جسمی و عصبی کودک نیز کمک می کند. این جنبه در پسران که به جنب وجوش و تحرک بیشتری نیاز دارند، اهمیتی بیشتر دارد. از این رو، محیط زندگی کودکان و بویژه پسران باید طوری باشد که بتوانند از تحرک کافی برخوردار باشند. متاسفانه سبک زندگی شهری، بویژه زندگی آپارتمانی چنان است که این نیاز ضروری کودکان را رفع نمی کند.
مزایای بازی گروهی کودکان
بازی گروهی برای کودکان مزایایی به شرح ذیل دارد:
1. پیشرفت مهارت های اجتماعی کودکان
کودک ممکن است از ابتدا اجتماعی باشد یا ترجیح می دهد به تنهایی بازی کند که در هر دو حالت خوب است. هر کودک رویکردی نسبت به پیشرفت مهارتهای اجتماعی خود دارد.
اما از سنین سه تا پنج سالگی كودكان باید با همسالان خود تعامل داشته باشند. دقیقا زمانی است که مهارتهای اجتماعی آموخته می شود ؛ یک درس بسیار مهم برای بزرگسالی.
2. ایجاد اعتماد به نفس کودک
کار واقعی در خانه شروع می شود ، زیرا بهترین مورد برای رشد کودکان داشتن روابط خوب با اعضای خانواده و اقوام است. این مسئله به کودک احساس دلبستگی و ثبات می دهد ، خواه ایجاد روابط با والدین باشد خواه با مادربزرگ ها ، عمه ها ، دایی ها یا سایر اقوام و اطرافیان باشد.
مهمترین مزیت بازی گروهی اینست که کودکان یاد می گیرند به والدین یا اطرافیانشان کمک کنند. از دیدگاه عاطفی ، این مهارت ،رابطه کودک و والدین را تقویت می کند ، زیرا تجربه ای مشترک ایجاد می کند.
در عین حال ، کودک در بازی گروهی با افراد جدیدی ملاقات می کند ، که امکان آزمایش فضایی ایمن با وجود جدایی از والدین آنها را فراهم می کند که مزیت مهم برای ایجاد اعتماد به نفس در کودکان و ترغیب آنها به استقلال از سنین پایین است.
3. تشویق کودکان به انجام فعالیت بدنی
بازی کودکان در قالب دویدن ، پریدن ، آواز خواندن ، چرخاندن و موارد دیگرمی باشد. کودک هنگام بازی می تواند بسیار فعال شود. نگران نوع فعالیت بدنی نباشند. دامنه فعالیتها در هر بازی متفاوت است.
برخی از این بازی ها در فضای باز و برخی از آنها در فضای سرپوشیده انجام می شود.بنابراین کودکان این فرصت را دارند که انواع فعالیت ها را امتحان کنند. آنها می توانند مهارت های حرکتی خود را از طریق معماها ، کاردستی و بازی با اسباب بازی ها افزایش دهند.
4. تقویت تخیل و خلاقیت کودکاناستراتژی اصلی برای ایجاد تفکر خلاق در کودکان اینست که به آنها اجازه دهید به روشی بدون ساختار بازی کنند. در بازی گروهی ، کودکان می توانند نقش هایی نظیرعروس بازی کنند یا سناریوهای بازی با عروسک ، و اسباب بازیهای دیگر را گسترش دهند.
ارن می گوید: “ما می دانیم که کودکان در سه سال اول زندگی 80٪ از مغز خود را توسعه می دهند ، بنابراین می خواهیم به آنها فضا را برای شلیک مغز فراهم کنیم.
تفکر خلاق برای آینده از اهمیت اساسی برخوردار است ، زیرا آنها برای موفقیت در زندگی شخصی و حرفه ای خود به این مهارت احتیاج دارند.
5. یادگیری از طریق بازی کردن
بازی نقش مهمی در مشارکت کودکان با جهان خارج دارد. به همین دلیل ممکن است کودک خود را در حال انجام تعمیر اسباب بازی یا ایفای نقش دکتر می بینید.
بازی ، تخیل های کودکان را افزایش می دهد و آنها را در موقعیت های واقعی قرار می دهد که در آن ها نیاز به حل مشکلات و فکر کردن به راه حل ها دارند.
اسباب بازی و بازی های گروهی و اجتماعی فرزندان چه فوایدی دارد؟
کودکانی که در آپارتمان ها و در محیط های محدود زندگی می کنند، باید از امکانات پارک و امثال آن برای بازی و جست و خیز استفاده کنند اما باید توجه داشته باشید که هرگز نباید کودکان را در محیط های نامناسب و در کوچه و خیابان رها کنید تا به بازی به پردازند.
همبازی شدن با کودکان
یکی از مسائل اساسی در تربیت کودکان این است که پدر و مادر یا مربی بتواند خود را تا سر حدّ طفولیت پایین آورد و هم سطح کودک کند.
در روایات دیگر نیز به داشتن رفتار مناسب با کودک و از جمله همبازی شدن با او توصیه شده است. همبازی شدن با کودک علاوه بر اینکه او را غرق لذت و شادی می کند و صمیمیت را افزایش می دهد، اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی را در کودک تقویت می کند. علاوه بر آن، در ضمن بازی بسیاری از اصول اخلاقی را می توان بطور مستقیم و غیرمستقیم به کودک آموزش داد و این فرصت مناسبی است که نباید آن را از دست داد. بنابراین:
مهمترین ویژگی این دوران
هفت سال اول زندگی دوره ای است که در آن کودک از آموزش جدّی و رسمی معاف است. در این دوره وی از آزادی عمل بیشتری برخوردار است و نباید تکلیف شاقّی را بر او تحمیل کرد؛ از این رو گفته می شود که کودک در این دوره تکلیف پذیر نیست.
از مجموعه این تعبیرات که با پیشرفته ترین یافته های روانشناسی نیز تایید می شوند چنین برمی آید که در این دوره کودک از یک طرف موجود بسیار با ارزشی است که باید در خانواده گرامی داشته شود و مورد مهر و محبت و احترام والدین خود باشد؛ از سوی دیگر نباید به او سختگیری شود و برنامه های جدّی و احیاناً سنگین از لحاظ تعلیم و تربیت بر دوش ناتوان او تحمیل شود.
جدی ترین کار کودک در این دوره، بازی است. یافته های روانشناسی نیز این مطالب را تایید و بر آن تاکید دارند؛ از این رو مناسب ترین محل برای پرورش کودک در این دوره خانواده است؛ زیرا هیچ کار نمی تواند از لحاظ ارضای عاطفی کودک جای محیط پرمهر و امن خانواده را بگیرد. علاوه بر این، چه بسا در مهدهای کودک با برنامه های رسمی کودک را خسته کنند.
همچنین از این تعبیرات می توان دریافت که در این دوران باید بیشتر از تشویق استفاده کرد و کاربرد تنبیه جز در موارد استثنایی مجاز نیست. بویژه تنبیه بدنی در این دوره روش تربیتی بسیار نادرستی است.
والدین توجه کنند:
کودکانی که در این دوره زیاد تنبیه می شوند در آینده مشکلات رفتاری بیشتری پیدا می کنند.
تنبیه هایی که در این دوره در نظر گرفته می شوند باید با توان محدود جسمی و روانی کودک تناسب داشته باشد و لذا تنبیه شدید در این دوره به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
در این دوران والدین باید وقت بیشتری را با کودکان خود صرف کنند و به نیازهای آنها بیشتر توجه کنند. روابط والدین با کودک، در این سنین از اهمیتی ویژه برخوردار است. کودک در سایه روابطی گرم و عاطفی با والدین خود باید از محبت و امنیت کافی بهره مند شود.
کودکانی که در دوران قبل از دبستان از امنیت و محبت کافی برخوردار نمی شوند، آسیب هایی بر آنها وارد می شود که بندرت در دوره های بعد قابل جبران است.
از مسائل مهم و اساسی در اواخر این دوره، آماده کردن طفل برای ورود به مدرسه است. مدرسه محیطی جدید است که کودک با ورود به آن، به دنیایی تازه دست می یابد.
امروزه دوره آمادگی را که در آن کودکان از آزادی عمل بیشتری نسبت به مدرسه برخوردارند، حلقه واسط بین خانه و مدرسه قرار داده اند تا این تغییر محیط برای کودک بتدریج و آرام آرام صورت بگیرد.
حضور در این دوره به رشد اجتماعی کودک نیز کمک می کند و او را آماده روابط اجتماعی با همسالان در محیط مدرسه می کند.والدین باید چنان زمینه سازی کنند که محیط مدرسه برای کودک محیطی اضطراب آور نباشد.
دیدگاه خود را بنویسید