قصه درمانی در سال‌های اخیر به‌صورت یکی از روش‌های بازی‌درمانی کودکان مطرح‌شده است. در این روش، شنوندگان قصه متوجه این می شوند که تنها آنها نیستند که مشکل مشابهی را دارند و افراد بسیار هم مثل آنها دارای مشکل یا مشکلات هستند و این فهم یا بینش برای آنها آرامشی عمیق به همراه خواهد داشت و به کودکان کمک می کند تا بر مشکلات روانشناختی رشد فایق آیند. داستان ها به کودکان می آموزند که مبارزه علیه مشکلات شدید در زندگی اجتناب ناپذیر و بخشی طبیعی در حیات بشری است و اگر انسان عقب نشیند و ثابت و استوار با سختی غیرمنتظره و اغلب ظالمانه روبرو شود، بر تمام موانع غلبه می کند و در نهایت پیروز می گردد. قصه درمانی می‌تواند بسیاری از مفاهیم آموزشی در حوزه‌های فرهنگ، اخلاق، بهداشت و یا دانش‌های مختلف را، بدون آن که مستقیما به باورهای او ضربه بزند یا در کودک مقاومت منفی و احساس لجبازی ایجاد کند، به کودک انتقال دهد.
تأثیر دیگر قصه درمانی، ایجاد الگو های مثبت و اثر بخش برای زندگی سالم تر است. کودک و نوجوان در گذر زمان الگو های متفاوتی را برای خود انتخاب می کنندو با آنها در رویا های خود زندگی می کنند. چه بهتر که الگوهایی را انتخاب کنند که آنها، بار ارزشی و مفهومی بهتری داشته باشند همراه قهرمان داستان رشد می کنند و از تجربه هایی استفاده خواهند کرد که بدون آزمودن شان و درگیر شدن و بهایی را از دست دادن، آنها را فرا می گیرند. هنگامی که یک قصه گفته میشود، موضوع شکل می‌گیرد، مسائل مختلف آشکار میشود و شخصیت‌ها و اشیای قصه با افکار و هیجان‌ها و رفتارهای خاص پاسخ میدهند که قصه ای را که با یکی از تجربیات خودش در زندگی واقعی شباهت دارد را بازگو کند. به طور کلی قصه و تمثیل چهار قلمرو از وجود انسان را تحت تاثیر قرار میدهند:
- قلمرو شناختی: توانایی قصه در انتقال دانش و کمک به فرایند حل مسئله
- قلمرو عاطفی: قصه باعث پالایش عاطفی-هیجانی و امید آفرینی میشود
- قلمرو بین فردی: قصه باعث ایجاد و خلق پیوستگی و رابطه انسانی -اجتماعی افراد با یکدیگر میشود
- قلمرو شخصی: قصه باعث بصیرت و بینش میشود چرا که فرد خودش و مسائل مبتلا به زندگی اش را در روایت دیگران ملاحظه و مشاهده کرده و درک بهتری از خود و مشکل اش پیدا میکند.
یک داستان خوب برای کودکان باید دارای چه خصوصیت هایی باشد؟
در مورد انتخاب یک قصه خوب از نظر روانشناختی اشاره به نکات ذیل ضروری بنظر می رسد.
این که داستان با ظرفیت روانی، احساسات، علائق، فضای ذهنی، فرهنگ اجتماعی و شرایط زمانی کودک تناسب داشته باشد.
قصه ساده، کوتاه و جذاب بوده و به شکلی باشد که کودک از شروع نتواند پایان آنرا حدس بزند. و در پایان این قابلیت را داشته باشد که در کودک تاثیری مثبت بر جای گذارد.
اهداف و ارزش های قصه گویی
قصه گویی در حقیقت به منزله فعالیتی بوده که از انسان ها برای ساخت انسان کمک می گیرد. شنیدن داستان موجب شکل گیری بهتر شخصیت افراد شده و نوعی روش، جهت افزایش درک رفتارهای شناسی و عملی محسوب می گردد.
قصه گویی به دلیل نمایش بازخورد های شخصی، جهان پیرامون و شخصیت های متفاوت تعامل شخص با سایرین را نیز بهبود می دهد.
به طور کلی گفته شده که قصه ها به منزله چهار چوبی جهت خود پدید آیی و بالا بردن درک از خویش و بهبود روابط بین افراد می شود. نوشتن داستان به ویژه اگر شخص زندگی خود را روایت کند موجب انسجام بهتر تخیلات، افکار و اتفاقات شده که در نهایت ارتقا خودآگاهی شخص را به دنبال دارد.
ارزش های بنیادین کمک گرفتن از استعاره ها، قصه گویی به گفته بارکر در روان درمانی شامل موارد زیر است:
- به نمایش درآوردن نکات و مسائل مهم زندگی
- کمک به اشخاص جهت شناختن بهتر خویش
- مطرح کردن راه حل هایی برای رفع مسائل و مشکلات خود
- دادن ایده و تفکرات جدید و بدیع و افزایش انگیزه برای تغییر
- مدیریت نمودن روابط و روش های درمانی
- تثبیت راهنمایی ها
- کم کردن مقاومت برای پذیرفتن تغییرات
- دادن چهار چوب و سازمان دادن مشکلات و مسائل شخصی
- الگو سازی شیوه ای از طریق برقراری ارتباط با دیگران
- یادآوری توانایی ها و استعداد های فرد
- کاهش حساسیت نسبت به ترس های شخصی
حل مشکلات کودکان از طریق قصه گویی
از مشهورترین آزمون های فرافکن کودکان می توان "اندر یافت موضوع کودکان" نام برد که کودک زمانی که یک تعداد تصاویر مشخص را می بیند داستانی متناسب با آن ها می گوید و شخص متخصص نیز با تعریف این قصه مشکلات عاطفی و روانی کودکان را متوجه شده و متناسب با آن روش درمانی ارائه می دهد. این مسئله رابطه عمیق قصه گویی و مشکلات روانی، شخصیتی و عاطفی کودکان را اثبات می کنند.
می توان برای کودکانی که با ترس مواجه هستند از روش قصه درمانی استفاده کرد. چنان چه داستان برای کودک تعریف شود و یا خود کودک به داستان پردازی بپردازد، در رفع این ترس ها کمک فراوانی می شود.
به عنوان مثال بیان داستان ها درباره یک شخصیت که ترس از تاریکی نداشته و توانسته بر مشکلاتش پیروز شود موجب شده که کودک علاوه بر لذت بردن از همانند سازی ذهنی با شخصیت قصه نیز همانند سازی نماید و به این شکل غیر مستقیم مشکل ترس کودک رفع خواهد شد.
از مزیت های دیگر روان شناختی روایت قصه برای کودکان می توان رفع نیازهای عاطفی کودک، بهبود تعاملات اجتماعی، پرورش احساس زیبا شناسی و نوع دوستی، منتقل کردن ارزش های اخلاقی، انسانی و در آخر اصلاح اخلاق و رفتار و رشد تخیل کودکان را نام برد.
دیدگاه خود را بنویسید