کودکان گل های بوستان ما و آینده سازان کشورند. ملّتی در آینده موفق، سربلند، پیروز و سعادتمند خواهد بود که به نیازهای جسمی و روانی کودکان خود توجه بیش تری داشته باشد.
امروزه روان شناسان اعتقاد دارند که برای رسیدن به مراحل بالاتر رشد باید پایه های اولیه رشد را جدی گرفت و اگر چنانچه اولین مراحل رشد به خوبی طی نشود، در مراحل بعدی کودک دچار اختلال خواهد شد.
یکی از نیازهای مهم و اساسی کودک، نیاز به بازی و اسباب بازی است. بازی برای کودک همانند آب است برای ماهی. کودک بدون بازی نمی تواند به رشد متعادل و سازنده ای برسد. اسباب بازی شوق زیستن را در وجود کودک برمی انگیزد موجب پرورش قوای جسمی، ذهنی، روانی، عاطفی و اجتماعی کودک می شود.
اسباب بازی همچنین موجب می شود که کودک با دنیای بیرون ارتباط برقرار نماید و تجارب خویش را گسترش دهد و با مفاهیم مختلفی همانند رنگ، شکل، اندازه، بالا، پایین و... آشنا شود.
مسأله مهم این است که بازی و اسباب بازی ها باید متناسب با ویژگی های سنی، رشد جسمی و روانی کودک باشد تا اثرات مفید و سازنده را داشته باشد وگرنه بعضی مواقع ممکن است اسباب بازی به دلیل عدم تناسب با ویژگی های سنی و رشدی کودک، او را دچار شکست های متعدد و در نهایت، احساس حقارت کند که در این صورت، آن اسباب بازی برای کودک مضر است.
روان شناس مشهور ژان پیاژه تأکید می کند که والدین در انتخاب اسباب بازی دقّت و هوشیاری لازم را داشته باشند؛ چرا که در شکل دادن به تمایلات عاطفی و روانی او نقش مهمی ایفا می کند و چنانچه در انتخاب آن ها توجه کافی نشود، ناخواسته تمایلات کودکان به گونه ای شکل می گیرد که مورد انتظار نبود.
در این مقاله سعی نگارنده بر این است تا از دیدگاه های مختلف و با توجه به لحاظ همه عوامل، بازی و اسباب بازی متناسب با هر سن را پیشنهاد نماید. بازی ها و اسباب بازی های پیشنهادی می تواند راهنمای بسیار خوبی برای والدین و مربیان محترم باشد.
بازی ها و اسباب بازی های مناسب برای کودکان
با توجه به انواع مختلف بازی ها (جسمی(Physical)، تقلیدی(Imitative)، ساختنی (Constructive)و خلّاق(Crative)) و در نظرگرفتن ویژگی های جسمی، عاطفی، اجتماعی و فکری کودکان از تولد تا دوازده سالگی، فهرستی از بازی ها و اسباب بازی های مناسب برای سنین مختلف پیشنهاد می شود:
از تولد تا 12 ماهگی
بازی بدنی که حتی در نخستین ماه ها آغاز می شود، عمدتا به رشد و تکامل اعمال حرکتی درشتHarsh motor functions)) مانند کنترل اعضا، تنه و سر کمک می کند. ماه اول و دوم پس از تولد، کودک علاقه به فعالیت های عضلانی، لگدزدن، برگشتن، غلتیدن، تکان دادن دست ها و سایر حرکات شناخته بدنی دارد. در یک ماهگی جغجغه را لمس نموده و زود می اندازد. در 5/2 ماهگی می تواند جغجغه را تکان دهد و یکی از سرگرمی های او بیرون آوردن صداهای مختلف از حنجره است. از حدود 2 یا 3 ماهگی بازی اکتشافی که به صورت بازی با انگشتان است آغاز می شود. از 1 تا 4 ماهگی صدا و رنگ را کشف می کند.
کودک هنگامی به اسباب بازی نگاه خواهد کرد که اسباب بازی در معرض دید او قرار گیرد. از سه ماهگی به بعد علاقه اش به اسباب بازی شدیدتر خواهد شد. از این رو، می کوشد با حرکت هر دو دست، اسباب بازی را به سوی خود بکشد و با آن تماس حاصل نماید. در چنین سنی می توان یک جسم حرکت کننده را روی تختخواب بچه آویخت و تصاویر رنگی در اتاقش قرار داد.
یک جغجغه یا اسباب بازی به آرامی در کنار چشمان کودک حرکت دهید به طوری که چشمان وی مسیر حرکت اسباب بازی را دنبال کند. به کودک اجازه دهید یک شی ء (جغجغه، پیمانه پلاستیکی و...) را که در دستانش می باشد چنگ بزند، به صدا درآورد و آن را تکان دهد. این کار موجب سرگرمی کودک می شود.
کودک در 5/4 ماهگی هر شی ء را که می بیند و در دسترسش قرار دارد برمی دارد، به طرف دهان می برد، می مکد، تکان می دهد و پرت می کند. اشیای مختلفی (مانند قطعات و پیمانه ها...) در اختیارش قرار دهید تا آن ها را بگیرد. از آن جا که کودک احتمالاً دوست دارد این اشیا را در دهان قرار دهد، پیشاپیش از اندازه و تمیز بودن آن ها، که قابل بلعیدن نباشند، اطمینان پیدا کنید. با تکان دادن یک جغجغه در پشت سر کودک، به او اجازه برگشتن و گرفتن آن را بدهید.
در پنج ماهگی بررسی اسباب بازی ها با چشم، خیره شدن به دست ها و زیاد شدن حرکات صدایی موجب تفریح و لذت کودک است. وقتی که مکعبی در دسترس کودک قرار می گیرد، با خوشحالی آن را می گیرد.
در ماه ششم خندیدن، پرتاب کردن اسباب بازی ها و لذت بردن از صدای به زمین خوردن آن ها و کشیدن اسباب بازی ها به طرف خود، اگر به نخ بسته شده باشند، کودک را به وجد می آورند. کودک در این سن به مدت پنج الی ده دقیقه می تواند خودش را با اسباب بازی هایش سرگرم کند و نیز اشیا را از یک دست به دست دیگر انتقال دهد. علاقه زیادی دارد که به همه چیز دست بزند. می خواهد همه چیز را در دهان بگذارد؛ اسباب بازی ها را از طریق نگاه کردن، لمس کردن، در دهان گذاشتن و به زمین زدن کشف کند. بنابراین، اجازه دهید که کودک با وسایل معمولی خانه مثل بشقات، قابلمه، قاشق، روزنامه، پارچه و مانند آن ها بازی کند. همچنین صورتش را با کشیدن ملحفه مخفی می کند و سپس آن را کنار می زند.
در هفت ماهگی، دست کاری اشیای محیط زندگی، مچاله کردن کاغذ، بازی با قاشق و فنجان، برداشتن کلاه از سر، پایین کشیدن جوراب های خود، بازی با آب، خنده و دست تکان دادن و فریاد کشیدن در مقابل افراد آشنا و سر را برای مخفی شدن و بازی کردن گرداندن، از انواع بازی های این سن است. کودک در این سن می تواند اسباب بازی را از یک دست به دست دیگر بدهد، آن را بیندازد و نگاه کند که کجا می افتد؛ اسباب بازی را روی سطحی که تولید صدا می کند، به حرکت درآورد و از میان اسباب بازی ها، اسباب بازی های حرکت دار و صدادار را ترجیح می دهد. اسباب بازی را با یک تکه نخ طوری متصل کنید که کودک بتواند آن را در طول اتاق، میز یا تختخواب بکشد.
کودک در هفت ماهگی دستش را زیر شیر آب می گیرد و از ریزش آب بر روی آن لذت می برد.
بازی تقلیدی مانند تقلید از آهنگ صدای مادر و سایر پرستاران در هفت تا هشت ماهگی به روشنی قابل مشاهده است. با کودک صحبت کنید و صدایش را تقلید کنید، به ویژه وقتی که به او غذا می دهید یا لباسش را تعویض می کنید. درباره غذا و لباس با او صحبت کنید. برای مثال، بگویید: حالا دکمه را می بندم. درباره تصاویری که او می بیند با او صحبت کنید. از مکالمه بچه گانه استفاده نکنید. وقتی که کودک صحبت می کند، مستقیما به او نگاه کنید. از جملات کامل و درست استفاده کنید. از بازی هایی که نوعی بازی با کلمات است استفاده کنید. کلمات ساده مانند سلام، بابا و... را تکرار کنید.
در ماه هشتم از میان اسباب بازی ها، آن را که دوست دارد، انتخاب می کند. اگر شی ء از گهواره بیرون بیفتد خود را به طرف آن می کشاند.
در هشت الی یازده ماهگی اسباب بازی هایی را که از دید او پنهان شده است، فعالانه جست وجو می کند و برای به دست آوردن آن ها موانع را کنار می زند. در هشت ماهگی اسباب بازی های خود را پرتاب می کند. این کار برای کودک یک نوع بازی تلقّی می شود. نوع دیگر بازی، به هم زدن دو شی ء یا دو مکعب یا دو اسباب بازی است.
در هشت الی دوازده ماهگی، پرتاب کردن اشیا هرچه بیش تر و هرچه دورتر سرگرمی کودک است. بنابراین، اسباب بازی های نشکن را در اختیار او بگذارید. روی میز کوچک غذاخوری او اسباب بازی های کوکی را قرار دهید. خرسی که می رقصد یا لاک پشتی که سرش را تکان می دهد، کودک را تا سرحد اشک ریختن می خنداند. عروسک هایی که می توان آن ها را با پیچاندن به هر شکلی درآورد نیز کودک او را خوشحال خواهند کرد. در موقع حمام کردن او، از حیوانات شناور مثل ماهی قرمز، اردک، نهنگ و یا قورباغه استفاده کنید.
در نه الی ده ماهگی اگر کودک دیگری بخواهد اسباب بازی او را بگیرد، مقاومت می کند. در نه ماهگی اگر به اسباب بازی نخ وصل کنیم، آن را به طرف خود می کشاند. اگر شیئی را مخفی کنند برای پیدا کردن آن کنجکاوی می کند. در هشت الی نه ماهگی اسباب بازی خود را به کودکان دیگر می دهد.
کودک در ده ماهگی بر اعصاب حرکتی تسلط بیش تری می یابد، می ایستد و اسباب بازی را به دست می گیرد و اگر آن را در برابر دیدگانش زیرِ پوششی پنهان کنند، می رود و برمی دارد. در این دوره کودک برای کشف و یافتن دنیای اطرافش تلاش می کند. اشیا را در دست می گیرد و به دفعات می چرخاند و آن ها را در بین انگشتانش نگه می دارد و اغلب به طرف دهان خود می برد. شیئی را که در دست دارد، روی چیزی می کوبد و از این کار لذت می برد. در این سن، کودک دوست دارد اشیا را قطعه قطعه کند و از داخل کردن یک شی ء در شی ء دیگر لذت می برد. اشیا را داخل جعبه می گذارد و مجددا بیرون می آورد. با دست ها به صورت بال زدن پرندگان بازی می کند. اگر در دستش یک اسباب بازی باشد، ولی اسباب بازی دیگری به وی داده شود آن را هم می گیرد و سعی می کند هر دو اسباب بازی را در یک دست نگه دارد.
در سن ده الی دوازده ماهگی مداد در دست می گیرد.
کودک در سن یازده و دوازده ماهگی با گرفتن نخی که به ماشین اسباب بازی یا وسایل چوبی بازی اش بسته شده، می تواند آن ها را به طرف خود بکشد. به اجسام کوچکی مانند دکمه، چشم شیشه ای و حفره ها علاقه مند است. از بازی های مشترک (دالی، مخفی کردن اجسام و دنبال هم کردن) لذت می برد.
در یک سالگی از اسباب بازی های کوکی که راه می روند و صدا می دهند خوشش می آید و توجهش به آن ها جلب می شود. همچنین به پرنده ها، حیوانات، وسایل نقلیه و کسانی که حرکت می کنند نیز توجه می کند. می توان او را نشاند و با قل دادن توپ، او را با توپ بازی آشنا کرد.
کودک تا یک سالگی با هر وسیله ای که در اختیارش قرار گیرد، بازی می کند و آن ها را از چند جنبه مورد بررسی قرار می دهد؛ از لحاظ زبری، نرمی، طعم، صدا و امثال آن. برای بچه های این سن جغجغه، عروسک و حلقه های نرمی که تمیز کردن آن ها آسان باشد بسیار مناسب است.
کودکی که تازه می خواهد راه بیفتد به اشیایی علاقه دارد که بتواند با آن ها کاری انجام دهد نه چیزهایی که فقط آن ها را بنگرد یا لمس کند. کاسه های پلاستیکی رنگارنگ، عروسکی که آن را دربغل بگیرد، بادکنک رنگی، توپ خوش رنگ و بازیچه ای مثل روروئک که کودک آن را به سمت جلو هل بدهد از وسایل مطلوب او در این سن هستند.
کودک در یک سالگی به اسباب بازی هایی مثل توپ، قطعات خانه سازی، حیوان یا ماشینی که بتوان آن را به دنبال خود کشید، لیوان و مکعب های توخالی که بتوان آن ها را در داخل هم جای داد یا بر روی هم چید، نیاز دارد.
اسباب بازی ها باید در آغاز زندگی تا یک سالگی سبک و صدادار باشند. کودک در یک سالگی از اسباب بازی های کوکی که راه می رود و صدا می دهند، خوشش می آید و توجهش به آن ها جلب می شود.
اسباب بازی های زیر برای سن یک الی دوازده ماهگی پیشنهاد می گردد: جغجغه، عروسک پارچه ای، حلقه های پلاستیکی، مکعب های چوبی، توپ خوش رنگ، روروئک، بادکنک رنگی، کاسه های پلاستیکی رنگارنگ و انواع لیوان بزرگ و کوچک، پیمانه های پلاستیکی رنگارنگ، قطعات درشت خانه سازی، مکعب های توخالی، اسباب بازی های صدادار (دایره زنگی، طبل و...)، اسباب بازی های کوکی، اشیای شناور برای آب بازی (ماهی، اردک پلاستیکی و...)، ماشین، گاری و حیوان که بتوان آن ها را با نخ به دنبال خود کشید، وسایل معمولی خانه مثل بشقاب، قابلمه، قاشق، فنجان و... .
از یک تا دو سالگی
پیاژه معتقد است که کودک نخستین بار در حدود دو سالگی به تغییری که اعمال او در اشیا به وجود می آورد پی می برد؛ مثلاً، از برخورد قلم با کاغذ متوجه طرز ایجاد خط می شود و درمی یابد که اگر تخت خود را به حرکت درآورد، از آن صدایی برخواهد خاست.
کودک این در سن بسیار فعال است و از دویدن یا بالا رفتن از جایی و پرتاب کردن اشیا لذت می برد. بنابراین، فرصت ها و موقعیت هایی برای بازی های آزادانه و فعال در خانه و بیرون از خانه برای کودک فراهم سازید و او به بازی های آزاد با توپ های کوچک تشویق کنید. کودک ممکن است توپ را به طرف بزرگ ترها یا یک شی ء دیگر پرتاب کند. از توپ های دارای اندازه متوسط و نرم استفاده کنید تا به کودک صدمه نزده و موجب ترس او نشود.
توانایی ساختن اشیا با دستان و انگشتان را در کودک تقویت کنید. به بازی با قطعات توخالی، پیمانه ها و مانند آن ها و ابزاری که قابل انباشته شدن باشند راهنمایی کنید. یک بازی آزاد با پیچ و مهره های پلاستیکی بزرگ تشویق کنید، از عدم بلعیده شدن آن ها توسط کودکان اطمینان حاصل کنید. کودک را به قرار دادن قطعات، مکعب ها و دیگر چیزها داخل پیمانه یا ظرف بزرگ تر تشویق کنید. ظروفی با درها و دهانه های گشاد آماده کنید تا کودک به باز و بستن درپوش ها بپردازد.
در این سن، کودک به کنجکاوی درباره خودش می پردازد. کودک را به بازی های آزادانه با آینه هایی که امنیت دارند و خطرآفرین نیستند تشویق کنید. با کودک جلوی آینه بایستید یا بنشینید تا او درباره برداشت هایش درباره آنچه که می بیند صحبت کند. تشویق کنید تا او حرکت های جنبشی و محرک ایجاد کند؛ یعنی در جلو آینه به وسیله دست ها و بدن حرکت هایی انجام دهد.
پاره ای از مفاهیم اصلی مانند علت، اثر، ترکیب و اندازه را می توانید به کودک بفهمانید. درباره ترکیب اشیایی که کودک حس می کند صحبت کنید؛ برای مثال، بگویید: «جغجغه سفت و سخت است»، «پتو نرم است.»
درباره علت و اثر ارتباطات با او صحبت کنید. بگویید: «اگر فنجان را وارونه کنی آب میوه درون آن خواهد ریخت»، «اگر در باران بایستی خیس می شوی.»
در این سن کودک توانایی تشخیص اشیا، حیوانات و انسان را از یک تصویر دارد. یک اسکلت (بدن) پلاستیکی از حیوانات برای بازی های آزاد فراهم کنید. درباره نام هر حیوان، رنگ، صدا و مشخصه های دیگر آن با کودک صحبت کنید.
کتاب های تصویری ساده تهیه کنید. از کودک بخواهید به محض این که شما آن ها را نام می برید به اشیا و حیوانات اشاره کند. درباره تصاویر صحبت کنید. درباره اندازه اشیا صحبت کنید. برای مثال بگویید: «این یک توپ بزرگ است» یا «این قعطه کوچک تر از آن قطعه است».
در حدود 12 ماهگی به بعد هرچه در محدوده دست کودک قرار گیرد آن را به اطراف می کوبد. این عمل تا 15 ماهگی به اوج خود می رسد و در حدود 18 ماهگی تقریبا از بین می رود.
کودک در سن بین 13 الی 18 ماهگی از «دالی کردن» بسیار لذت می برد و می تواند «قایم باشک» بازی کند. اسباب بازی های چرخ دار را هل می دهد و می کشد.
کودک از 9 تا 13 ماهگی بیش تر به اسباب بازی توجه می کند تا به هم بازی؛ چون کودک در این دوره به اسباب بازی اهمیت زیادی می دهد. در این سن گرایش به دعوا بر سر اسباب بازی در کودکان دیده می شود.
در 14 ماهگی کودک با ماشین بازی کرده و صدایی شبیه آن را ایجاد می کند.
کودک در 15 ماهگی ممکن است اصرار ورزد که بایستد و تنها برای مدت کوتاهی به مکعب ها دقیق شود. معمولاً به هیچ گونه فعالیتی برای ساختن چیزی مبادرت نمی ورزد، بلکه فقط مکعب ها را برهم می زند و یا این که آن ها را برای پدر و مادرش می آورد.
در 16 ماهگی کودک با عروسک بازی می کند، برایش لالایی می خواند و می خواباند.
در حدود 17 ماهگی اسباب بازی های چرخ داری که منگوله ها و زنگوله هایی در چرخ های آن ها باشد و به هنگام حرکت صدا کند، بسیار مورد علاقه کودکان است. در این سن کودک اسباب بازی ها را پرتاب می کند و اثر آن را مورد کاوش قرار می دهد و دوست دارد اشیا را یکی پس از دیگری داخل ظرفی بریزد و بیرون بیاورد.
در 5/17 ماهگی کودک در خیالش با ماشین بازی می کند و یا خود را به جای ماشین فرض کرده و عقب عقب می رود.
در 18 ماهگی میخ را در سوراخ می کند، یک دفعه دو الی سه ورق می زند (نمی تواند به صورت تک تک ورق بزند)، مداد را در دست گرفته و به خوبی خط می کشد، 2 الی 3 مکعب را روی هم می گذارد.
در 12 الی 18 ماهگی کودک اشیایی را که کاربرد و ویژگی یکسان دارند، در کنار هم قرار می دهد. در حدود 18 ماهگی می تواند با مداد خطوط عمودی و افقی رسم نماید.
کودکان در 18 ماهگی می توانند با مکعب های اسباب بازی دو عدد را به یکدیگر متصل کرده و در 2 سالگی 6 عدد را به یکدیگر متصل نمایند.
کودک در 18 ماهگی می تواند راه برود و عروسکش را همراه خود ببرد، با کمک مادرش با لگو قطار، ماشین، هوایپما و... درست کند و صدای آن ها را درآورد، اگر اسباب بازی دلخواهش را کودک دیگری بردارد، با زور و داد و فریاد از آن ها می گیرد و با پای خود توپ را کنار می زند.
در 5/18 ماهگی از سر وصدای سکه های پول خیلی خوشش می آید و آن ها را داخل کیف کرده و دوباره بیرون می آورد.
در 12 تا 18 ماهگی هل دادن یک اسباب بازی چرخ دار به کودک نوپا احساس ایمنی می دهد. وقتی می نشیند دوست دارد با دست هایش که مهارت بیش تری یافته اند کاسه ها و پیاله ها را داخل هم بگذارد. در این سن، از جعبه موزیک و خاک بازی لذت می برد. سطل، آب پاش و تشتی آب یا شن بازی در اختیارش بگذارید.
18 الی 24 ماهگی کودک به همه چیز دست می زند، به همه جا می رود، سر و صدا می کند، همه چیز را به هم می ریزد و جابه جا می کند. یک اسب یا قطار چوبی که دنبال خود بکشد و قطعات ساختمان سازی و یک کامیون یا کمپرسی که چیزی پر کند و خالی کند برای کودک مفید است.
در 19 ماهگی در تمام بازی های دسته جمعی شرکت می کند و گاهی کودک مورد علاقه اش را به بازی دعوت می کند، هنوز اشیای تازه و چیزهایی را که قبلاً ندیده است به دهان می برد، ولی هرگز آن ها را نمی خورد، می تواند چهار لگو را روی هم بگذارد و برج یا آپارتمان بسازد، با بشقاب و کاسه خالی و قاشق به طور خیالی غذا می خورد و می گوید: غذای خوشمزه ای است و به پدر و مادر نیز غذا تعارف می کند.
برای کودکان 19 تا 25 ماهه اسباب بازی و همبازی اهمیت بیش تری پیدا می کند، ارتباط اجتماعی پخته تر می شود و کودک برای انطباق با همبازی گذشت بیش تری از خود نشان داده، رفتار خود را تغییر می دهد.
در 20 ماهگی با دو ماشین کوچکش بازی می کند، آن ها را به هم می زند و می خندد. در این سن بیش تر مایل است با کودکان بزرگ تر از خود بازی کند. با کودکان کوچک تر از خود بیش تر ابراز محبت دارد.
در 21 ماهگی به طور نامنظم به توپ لگد می زند و مکعب ها را برای درست کردن قطار در یک خط قرار می دهد، عروسک خود را بغل کرده، راه می برد و به پشتش می زند که بخوابد و یا این که روی زمین می گذارد و می زند و می گوید: مُرد!
کودک یک الی دو ساله در بازی با لگوها از شکل های مشخص استفاده می کند و آن ها را روی هم قرار می دهد و به هم وصل می نماید.
بازی های نمایشی معمولاً در سنین 5/1 الی 2 سالگی آغاز می شود و در سنین کودکستان به اوج خود می رسد.
در دو سالگی به طور منظم به توپ لگد می زند و می تواند با شِش مکعب برجی بسازد. کودک در این سن به عروسک غذا می دهد، او را به گردش می برد، با آب و شن بازی می کند، اسباب بازی های متعلق به خود را کاملاً می شناسد و حاضر نیست در اسباب بازی های خود کودکان دیگر را سهیم کند.
در دو سالگی توانایی ترسیم خط های دایره ای و یا زاویه دار ظاهر می گردند. نزدیک به دو سالگی یک تاب برای کودک می تواند، یک کشتی فضایی تصور شود که به سیاره ای دوردست سفر می کند یا پرنده ای وحشی باشد که در آسمان پرواز می کند.
در دو سالگی کودک علاقه مند به کاسه های پلاستیکی، قاشق های چوبی، کلید و قوطی های خالی است. از این رو، بهتر است ظروف کهنه و بعضی ظروف پلاستیکی، که ارزان قیمت است، برای کودکان تهیه شود.
در سال دوم زندگی، بازی ها برای کودک دارای مفهوم خاص و عمیقی است. برای مثال، ممکن است دختر بچه ای اسباب بازی خود را در ملافه بپیچد و در دهان خرس خود تکه نانی بگذارد و فعالیت هایی از این قبیل انجام دهد. از این روی، اسباب بازی هایی که در اختیار کودک قرار داده می شود، باید معنی دارتر باشد. توپ، مکعب های بازی، عروسک، انواع حیوانات، ظروف و امثال آن می تواند جزو اسباب بازی های مناسب برای کودکان باشد. در دو سالگی به صورت تک تک ورق می زند، تسبیح نخ می کند، بدون تقلید کاغذ را لوله می کند و با یک دست با قیچی کاغذ می برد.
کودک دو ساله می تواند حدود هفت دقیقه پشت سرهم به یک بازی ادامه دهد. پس از آن، خسته شده و به سوی بازی دیگری می رود.
در دو سالگی به خوبی می دود، کم تر به زمین می خورد، از پله ها بالا می رود، بسیار فعّال و سرزنده و بانشاط است. می تواند با شش مکعب برجی بسازد.
در 20 الی 24 ماهگی، بازی های موردنظر دختران عروسک بازی، اسباب بازی های نرم و ظریف، استمداد و کمک طلبیدن، رقصیدن و لباس مخصوص پوشیدن و بازی های موردنظر پسران بازی با بلوک ها، دست کاری وسایل و ابزار، اسباب بازی های ماشینی و حمل و نقلی است.
کودک در دو سالگی می تواند سوار سه چرخه کوچکی بشود، اما چون هنوز نمی تواند پدال را فشار دهد، با پاهای خود سه چرخه را به جلو می راند.
در پایان دو سالگی گاهی اوقات کودکان، دیگران را نیز در بازی خود شریک می کنند و به بازی دوطرفه می پردازند. در این مرحله حتی اگر بچه ها سه نفر باشند، دو نفر از آنان با هم بازی می کنند و یکی از آنان به تنهایی مشغول بازی می شود.
برخی از اسباب بازی های مناسب برای سن 1 الی 2 سالگی عبارتند از: توپ در اندازه متوسط و نرم، پیچ و مهره های پلاستیکی، مکعب های درشت خانه سازی، قطعات توخالی، آینه، کتاب های تصویری ساده، اسباب بازی های چرخ دار، میخ، چکش، خاک، ماسه، آب، سطل، بیلچه، آب پاش، تشت، انواع حیوانات، عروسک، قیچی و کاغذ، سه چرخه، مداد و کاغذ.
از 2 الی سه سالگی
کودک در 5/2 سالگی مداد را با انگشتان می گیرد و می تواند خط خطی کند، با مکعب پل می سازد، توپ را با پا شوت می کند.
در همین سال به دلیل افزایش قدرت عضلانی، کودک وقتی خطی را رسم می کند با چشم نیز مراقب است که خط از محدوده تعیین شده خارج نگردد.
کودک در این سن می تواند اشیای مشابه را روی هم بچیند و ما نیز می توانیم از او بخواهیم که قاشق ها، چنگال ها و سایر چیزها را که شسته شده است، روی وسایل مشابه آن ها در داخل قفسه های آشپزخانه بچیند.
کودک در 2 الی 5/2 سالگی شروع به بازی هایی می کند که با تخیل همراه است.
در همین سال می تواند مکعب ها را روی زمین به دنبال هم قرار داده و قطار درست کند.
در 5/2 سالگی روی سه چرخه می نشیند، دسته آن را با دست می چرخاند و هدایت می کند اما هنوز قادر به پازدن نیست.
در 2 الی 5/2 سالگی معمولاً دخترها و پسرها اسباب بازی های مشترکی دارند، ولی از این پس، پدربزرگ و مادربزرگ ها به دخترها عروسک و به پسرها ماشین هدیه می دهند. در این سن پسرها ماشین آتش نشانی و هواپیما را برمی گزینند و دخترها در جست وجوی عروسک و مرواریدهای چوبی هستند که به نخ بکشند.
در 5/2 الی 3 سالگی تقلید کردن از والدین کار مورد علاقه کودکان است. پسر از ماشین رانی لذت می برد و دختر به آشپزی و خانه داری علاقه مند است.
5/2 الی 3 سالگی سن تخیل و بازی حرفه ای کودک است. دختر با یک کیف جراحی نقش دکتر و پرستار را بازی می کند و پس از تزریق آمپول به عروسکش، درجه حرارت بدن او را اندازه می گیرد و یا نقش یک فروشنده را بازی می کند.
در این سنین هم دختران و هم پسران بازی های ساختن لگوها را دوست دارند و از نقاشی کردن لذت می برند. عروسک برای دختر بچه ها و ماشین برای پسر بچه ها با ارزش ترین اسباب بازی هاست.
کودک در 5/2 سالگی به تنهایی از پله ها بالا می رود و هنگام پایین آمدن دست خود را به نرده یا دیوار می گیرد. اسباب بازی هایی که جداشدنی است و به قطعات گوناگون تقسیم می شود مانند قطار، ماشین، قطعات چوبی، لگو، مکعب های چوبی، انواع پازل، و نظایر آن، بخصوص اگر رنگی باشد، مورد علاقه کودک است.
در سال سوم زندگی، با توجه به مهارت های بیش تری که کودک به دست می آورد، باید اسباب بازی هایی در اختیارش قرار
والدین در انتخاب
اسباب بازی باید دقّت
و هوشیاری لازم را
داشته باشند؛ چرا که در
شکل دادن به تمایلات
عاطفی و روانی او
نقش مهمی ایفا می کند
و چنانچه در انتخاب
آن ها توجه کافی نشود،
ناخواسته تمایلات کودکان
به گونه ای شکل می گیرد
که مورد انتظار نبود.
گیرد که متناسب با توانایی هایش باشد؛ اسباب بازی هایی مانند قطار، اتومبیل و مکعب هایی برای ساختن، عروسک هایی که بتواند لباس های آن ها را عوض کند و به آن ها غذا بدهد.
کودک در 3 سالگی مداد را مانند بزرگ ترها در دست می گیرد، با قیچی به خوبی می برد. اشیا را با شست و یا انگشت وسط و شست بلند می کند. کاغذ را لوله کرده و تا می زند، با تقلید عکس آدم می کشد، دایره می کشد و می تواند دو خط عمودی و افقی را ترکیب نماید.
در سن 3 سالگی فرصت های مناسبی برای بازی های سرگرم کننده در خانه و بیرون از خانه برای کودک مهیا کنید؛ مانند بالا رفتن، دویدن، آهسته رفتن و پریدن. اسباب بازی هایی را مهیا کنید تا کودک آن ها را از هم جدا کند (مانند مهره ها). البته، مهره ها باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا بلعیده نشود. همچنین فرصت هایی برای پر کردن و خالی کردن پیمانه ها با شن، آب، برنج و حبوبات برای کودک فراهم شود. مداد شمعی، گچ، رنگ و کاغذ برای نقاشی و نوشتن آماده کنید.
سعی کنید مهارت های زبانی کودک را افزایش دهید، به کودک دلگرمی بدهید تا با شما صحبت کند. در این صحبت، از ضمایری مانند «من»، «مرا»، «شما»، «آن ها» و «ما» استفاده کنید و به کودک بیاموزید از این لغات استفاده کند. با کودک درباره تصاویر صحبت کنید. از او بخواهید تا به اشیا و یا نام آن ها اشاره کند. همیشه برای اشیا نام درست انتخاب کنید.
در 3 سالگی کودک به بازی های نمایشی علاقه نشان می دهد. جلوی کودک بایستید و از او بخواهید هرکاری که شما می کنید، تکرار کند. عروسک، گاری کوچک، تختخواب عروسک، تلفن های اسباب بازی برای مکالمه و بازی های نمایشی برای کودک مهیا کنید.
کودک در این سن علاقه مند به مسأله تعادل و اندازه و روش های روی هم سوار کردن مکعب هاست. برای کودک 3 ساله یک مکعب می تواند یک قطار، یک عروسک یا یک ساختمان باشد.
کودک 3 ساله قادر است از گلوله های رنگی به ترتیب قرمز، زرد قرمز، زرد درست کند. او رنگ ها و فرم ها را طبقه بندی می کند. برای مثال، دکمه ها را بر طبق رنگ و اندازه مرتب می کند و می تواند تا سه رنگ را نام ببرد. می تواند به مدت نیم ساعت بر روی یک بازی تمرکز داشته باشد و اگر به هدف و مقصودش برسد راضی و خرسند می شود.
کودکان سه ساله معمولاً مکعب ها را به طور افقی قرار می دهند، به ندرت در این سن، کودک شخصا به ساختن چیزی مبادرت می ورزد. کودک 3 ساله در بازی با لگوها شروع به ساختن شکل معین و ساده ای می کند.
کودک در حدود 3 سالگی دوست دارد با موادی بازی کند که بتواند به آن ها ضربه بزند، فشار بدهد، تکه تکه کند و روی هم بگذارد. خرد کردن و فشار دادن مواد به کودک آرامش می دهد. گل و خمیربازی این نیاز را برطرف می کند و کودک هنگام بازی با آن ها آرامش می یابد.
در این دوره وسایل نقاشی برای بازی کردن بسیار مناسب است. کودک علاقه به مداد رنگی و ماژیک دارد. قطعات چوبی که بتوان از بین آن ها نخ یا ریسمانی رد و آن ها را ردیف کرد نیز کودک را سرگرم می کند. در پارک ها می توان از تاب، الاکلنگ، سرسره و نردبان با رعایت نکات ایمنی استفاده کرد.
در 3 سالگی کودک قادر به راه رفتن است و دست های او قدرت انجام دادن حرکت های پیچیده تری دارند. بنابراین، می توان اسباب بازی هایی از قبیل سه چرخه پلاستیکی کوچک، گاری، کامیون و توپ برایشان تهیه کرد. آویزها و فرفره ها از جمله وسایل و ابزار بازی هستند که کودکان به هنگام 3 سالگی می توانند در ساختن آن ها همکاری کنند. پازل هایی که از قطعات کم تر (چهار پنج) تشکیل شده اند برای کودکان سنین پایین دو تا سه سالگی مناسب هستند. کودک در 3 سالگی می تواند کاغذ را قیچی کند.
برای بازی با دو یا سه کودک 3 ساله، که مشغول توپ بازی هستند، ما نیز به عنوان بزرگ سال می توانیم وارد شده و هرگاه توپ به طرف ما می آید، آن را گرفته و به سوی یکی از کودکان بیندازیم در این سن غالب کودکان بدین گونه بازی ها علاقه مندند.
کودک در سن 5/2 الی 3 سالگی بیش تر در کنار کودکان به بازی مشغول می شود، ولی با خود آن ها بازی نمی کند.
کودکان 3 ساله اولین تلاش ها را برای انجام بازی مشترک با 2 الی 3 همبازی شروع می کنند. کودک در دسته های 3 نفری در بازی ها و فعالیت های دیگر کودکان شرکت می کند و به تدریج، آمادگی پیدا می کند که حقوق دیگران را درک کند. در این سن، بیش از هر زمان دیگر، برای تصاحب اسباب بازی زد و خورد می کند. بازی های گروهی که در این سن حداکثر با 3 نفر شکل می گیرد، ناپایدار بوده و به زودی از هم پاشیده می شوند؛ زیرا کودکان در این سن می توانند در آن واحد فقط با یک نفر بازی کنند.
کودک در 3 سالگی بالانس، پرسش های گوناگون و بازی با صندوق و جعبه و آجر و تخته و جست و خیز با طناب را دوست دارد و می تواند سوار سه چرخه شود و رکاب بزند.
اسباب بازی های پیشنهادی مناسب برای سن 2 الی 3 سالگی: لوازم نقاشی (مداد شمعی، گچ، آب رنگ، قلم مو، مداد رنگی)، خمیزبازی و گل رُس، توپ، سه چرخه، الاکلنگ، سرسره و تاب کوچک، انواع پازل یا 4 تا 5 قطعه مانند پازل آدمک، خانه و...، مرواریدهای چوبی درشت، لگو، مکعب های چوبی رنگی، قطار، ماشین، قطعات چوبی، عروسک و وسایل آن مثل تختخواب عروسک، لباس عروسک و...، قیچی و کاغذ باطله جهت برش، تلفن اسباب بازی، طناب، گاری، کامیون، لوتو، دومینو، و تخته سیاه کوچک.
از 3 الی 4 سالگی
در 4 سالگی کودک کنجکاو است که اشیا چرا و چگونه به وجود می آیند. موضوعاتی را فراهم کنید که کنجکاوی کودکان را تحریک کند. به سؤالات آنان به سادگی و صداقت پاسخ دهید و از کتاب های مرجع برای پیدا کردن پاسخ به همراه کودکان استفاده کنید. فعالیت های علمی ساده ای انجام دهید؛ مثل این که آهن ربا به چه چیزهایی را می رباید، یخ زدن آب، بذر گیاهان و به پرواز درآوردن بادبادک در یک روز بادی.
از این سن درک مفاهیم عددی شروع می شود. معمولاً مفاهیم 1 و 2 و 3 را می توانند درک کنند. شاید بتوانند چند شماره را پشت سرهم بشمارند. اما ممکن است چند تایی را حذف کنند. موضوعات مورد علاقه آن ها مثل شیرینی، فنجان، عروسک و... را بشمارید. به بچه ها اجازه شمارش آن ها را بدهید. اعداد را در اتاق به بچه ها نمایش دهید و برای این کار از تقویم، نمودار، ترازو و خط کش استفاده کنید.
مهارت های زبان و لغات را افزایش دهید. هر روز فرصت هایی برای خواندن داستان به طور گروهی یا انفرادی برای کودکان فراهم کنید. کودکان را تشویق کنید که قصه بگویند، قصه هایشان را روی نوار ضبط کنید و تشویق کنید تا درباره موضوع مورد علاقه خود صحبت کنند. کودکان را به فعالیت های هنری مانند کار با رنگ، مداد شمعی، گچ، مداد رنگی، گِل و خمیر بازی تشویق کنید. فرصت هایی برای بازی با آجرهایی در اندازه ها و اشکال مختلف برای آنان ایجاد کنید.
از 2 الی 4 سالگی مکعب هایی که رنگ های متفاوت داشته و هر ضلع آن ها 5 الی 7 سانتی متر باشد، برای کودکان مناسب است. کودک با این مکعب ها می تواند اشکال هندسی گوناگون بسازد و با در کنار هم قرار دادن رنگ های گوناگون فکر و اندیشه و نیروی سازندگی و تشخیص خود را پرورش دهد.
در 3 الی 4 سالگی کودک قادر به سوار شدن سه چرخه، به حرکت درآوردن وسایل مختلف (واگن) و بالا رفتن از نردبان های مخصوص ژیمناستیک است. ترسیم خطوط در سه سالگی هنوز به صورت مخدوش است، ولی در یک جهت بوده و از تکرار جلوگیری می شود.
در سه الی 5/4 سالگی بازی های موردنظر دختران، برش، طراحی و شیرینی پزی، بازی در آشپزخانه، بازی با عروسک و لباس مخصوص پوشیدن است و بازی های موردنظر پسران، عملیات ساختمانی با بلوک ها، نجاری و چوب کاری، بازی با وسایل و اسباب بازی های حمل و نقل، سه چرخه سواری، بازی در کوچه و خیابان با گل و شن می باشد.
کودکان در این سن می توانند به طور یکنواخت و مستقیم دوندگی نمایند و به آسانی دویدن خود را متوقف سازند، به دور خود بچرخند، بالا روند و جهش نمایند. از توانایی برقراری تعادل برخوردارند و می توانند روی یک نرده یا میز پهن راه رفته و تعادل بدن و حرکات خود را حفظ نمایند.
با رشد عضلات ظریف و افزایش کنترل بر روی آن ها، علاقه مندی کودکان به رنگ آمیزی نقاشی، تا زدن کاغذ و ساختن اسباب بازی ها بیش تر می گردد.
برای کودکان چهارساله، که معمولاً از بازی بر روی پلکان لذت می برند، می توانیم پیشنهاد کنیم که یک یک به نوبت ابتدا از یک پله و بعد دو پله و سپس احتمالاً سه پله، شروع به پریدن کنند. باید به خاطر داشت که بازی در پلکان بدون ترتیب قبلی احتمال خطر زیاد دارد. اما در صورتی که زیرنظر یک فرد بزرگسال و با توجه به فعالیت های حسی و حرکتی کودکان باشد، موجب می شود که هریک از کودکان فعالیتی مناسب با میزان مهارت خویش انجام دهد.
کودک در چهار سالگی سعی می کند از رنگ ها به تناوب استفاده نماید. برای مثال، ابتدا شی ء قرمز رنگ، سپس آبی و مجددا قرمز و بعد آبی و... به کار می برد.
در 4 سالگی به سرعت دوچرخه می راند و با مهارت دور می زند و می تواند روی یک پا لی لی کند. در این سن دخترها و پسرها دوچرخه سواری و توپ بازی را دوست دارند. همچنین از بازی هایی که صبر و حوصله می خواهد مثل «پازل» و مجموعه اسباب بازی های فکری و دقیق تر لذت می برند. دختر در این سن می تواند عروسکش را حمام کند و بعد در حالی که لالاییمی گوید او را بخواباند.
از 4 سالگی بچه از بریدن قطعات کاغذ رنگی و چسباندن آن ها روی مقوا لذت می برد. سه چرخه، هواپیما، کشتی، اتومبیل و انواع عروسک ها و جعبه های بزرگ که بچه با آن هزار و یک کار می تواند بکند، طناب و وسایل ورزشی بازیچه های مطلوب او هستند.
در 4 سالگی کودک رفتارش دقیق و ظریف تر می شود، می تواند لباس خود را بپوشد و بند کفش خود را ببندد. کودکان را تشویق کنید خودشان لباس بپوشند، خودشان لباس خود را در بیاورند، غذای خود را بکشند، سفره را بچینند و گیاهان را آبیاری کنند.
اغلب کودکان 4 ساله در مجسمه سازی اشیای مشخصی می سازند و درست کردن و اضافه کردن را به خراب کردن و دوباره سازی ترجیح می دهند، با مکعب ها طرح های خام و مارپیچ درست می کنند که با سستی روی هم سوار هستند.
کودک در 5/3 سالگی خط مایل و در 4 سالگی مربع می کشد. در 4 سالگی به بازی با عده بیش تر از دو سه نفر از همسالان علاقه مند است. ولی مدت زیادی نمی تواند به شرکت در این بازی های دسته جمعی ادامه بدهد. کودک می آموزد که شرکت در بازی های جمعی، مستلزم این است که او و دیگران به نوبت از اسباب بازی استفاده کنند.
اسباب بازی های مناسب برای کودکان 3 الی 4 سالگی: نردبان، وسایل نجاری (چکش، میخ و...) وسایل آشپزی (ظرف های کوچک غذاخوری و آشپزی و...)، وسایل و اسباب بازی های حمل و نقل مثل واگن، گاری دستی، کامیون، تراکتور، جرثقیل، قایق، هواپیما، کشتی، اتومبیل، انواع عروسک، قطعات کاغذ رنگی، مکعب های چوبی، آهن ربا، قطعات آهن، ظرف های کوچک غذاخوری و آشپزی، جارو، تختخواب عروسک، خانه عروسک، حیوانات گوناگون، ماشین آتش نشانی، الاکلنگ، سرسره، تاب، تلفن، سه چرخه، خمیر بازی، گل رُس، ماسه، سه چرخه، انواع پازل، وسایل نقاشی (مداد شمعی، گچ، آبرنگ).
4 الی 5 سالگی
کودک در 5 سالگی از کارهای پر تحرک لذت می برد و فعال است و بازی های پر سروصدا را دوست دارد. مهارت های عضلانی بزرگ و کوچک کودک افزایش یافته و می تواند توازن بدن را به خوبی حفظ کند. فرصت هایی فراهم آورید که کودک بر روی یک خط پیچ دار قدم بزند یا بر روی یک تیر تعادل خودش را حفظ کند.
کودک را به مخلوط کردن رنگ های ابتدایی برای ایجاد و ترکیب رنگ های جدید دیگر تشویق کنید و رنگ های ایجادشده را برای او نام ببرید.
در 5 سالگی کودک دارای تعادل کلی است، حرکاتش تکامل بیش تری دارد و می توان گفت که در این سن مانند بزرگسالان عمل می کند و به اعمالی همچون شانه کردن و مسواک زدن می پردازد.
بهترین اسباب بازی برای کودک در این سن، لگو یا بلوک هاست که با آن ها ساختمان می سازد. قیچی کردن کاغذ فعالیتی است که کودک در این دوره سنی نیز علاقه نشان می دهد. بدین منظور، به او چگونگی کارکردن با قیچی و کاغذها را یاد بدهید؛ زیرا کودک از سوراخ کردن، بریدن، چین دادن کاغذ، بخصوص کاغذهای رنگی، لذت می برد.
سوراخ کردن کاغذ فعالیت دیگری است که کودک را سرگرم می کند، بریدن عکس ها و و چسباندن آن روی کاغذ، نقاشی کردن با مداد رنگی، آبرنگ و ماژیک مدت زمان زیادی او را سرگرم می کند. در این دوره کودک به انجام دادن کارهای دستی، به ویژه بریدن، دوختن و چسباندن علاقه دارد.
استوانه های اندازه گیری برای هماهنگی عمل چشم و دست، شناخت رنگ ها، تقویت دقت و توجه به اندازه قطعات، طبقه بندی اشیا بر حسب رنگ و اندازه، درک مفاهیمی همچون بلندتر و کوتاه تر، کوتاه و بلند، بلندترین و کوتاه ترین مؤثر است.
در این سن فهم مفاهیم وابسته به اعداد، اندازه، وزن، رنگ، محتوا، فاصله و موقعیت و زمان در کودک افزایش می یابد. در مکالمات از کلمات وابسته به این مفاهیم استفاده کنید و با جملاتی نظیر «مداد را کنار ساختمان بزرگ قرار بده»، کودک را به بازی تشویق کنید.
10
در 5 سالگی کودک دارای قوه تصور عالی است و از تماشای نمایش نامه درام لذت می برد. به مناسبت های مختلف و با وسایلی مثل صندوق پول، سطل زباله، قوری و مبلمان اندازه بچه ها نمایش نامه هایی را ترتیب دهید.
کودک در این سن مشتاق کسب آگاهی از جهان اطراف است. گردش های دسته جمعی به مناطق و مکان های مختلف شهر مثل پارک، ایستگاه آتش نشانی، کلانتری و... انجام دهید.
در این سن کودک توانایی طبقه بندی (دسته بندی) بر طبق ویژگی های مشابه را دارد. می تواند با لوتوها بازی کند و دکمه ها را بر طبق رنگ و اندازه دسته بندی کند. مخلوطی از دانه ها را فراهم کنید و از کودک بخواهید بر طبق نوع آن ها را جدا کند. بلوک های مختلف در اختیارش قرار دهید و از او بخواهید بر طبق شکل آن ها را بچیند و جدا کند.
در 5 سالگی کودک شکل آدم را با بدن، صورت، دست و پا می کشد، با لوبیا از روی طرح شکل می سازد و می تواند خط راست را با قیچی ببرد. یک قسمت را به خوبی رنگ می زند.
در این سن کودک بین تخیل و واقعیت در نوسان است، از کلام آهنگ دار و قصه هایی که قطعات تکراری دارند لذت می برد، معمولاً سعی می کنند آنچه را دیده اند بسازند.
کودک در 5 سالگی چهار ضلعی (با مکعبی داخل آن) می سازد و می تواند ساختمان هایی بسازد که با دقت روی هم سوار شده اند.
کودکان پنج شش ساله در بازی های جمعی پخته ترند. آن ها می توانند فکرشان را برای دوستانشان توضیح دهند و به تدریج عزت نفس در آن ها ظهور می یابد. البته نباید اجازه داد این خصیصه به خودنمایی و خودپرستی مبدّل شود.
در سن 5 سالگی جمع بازیکنان یک گروه به 4 یا 5 نفر می رسد که می توانند برای مدتی بیش تر به بازی خود ادامه دهند.
کودکان 5 ساله نسبت به کودکان 4 ساله مدت بیش تری تمرکز می کنند، بعضی اوقات یک ساعت به طراحی، نقاشی، مجسمه سازی می پردازند. ولی معمولاً مدت کار آن ها از یک ربع تا نیم ساعت است. آنان دوست دارند با گل اشکال و شی ء بخصوصی خلق کنند و شکل های پیچیده تری بسازند.
کودکان در این سن کنترل بیش تری روی حرکات ظریف بدن داشته و می توانند از وسایل زیر استفاده نمایند: قیچی، مسواک، اره، مداد، چکش و سوزن برای کوبلن دوزی.
تمامی کودکان 5 و 6 ساله چابک و پر جنب و جوش هستند. آن ها می توانند جست و خیز نمایند، بدوند، پرسش نمایند، بالا و پایین بروند و بعضی از آن ها در فعالیت های ورزشی از قبیل دوچرخه سواری، ژیمناستیک، شنا و اسکی شرکت نمایند.
در 5 سالگی کودکان می توانند لی لی بازی کنند، بپرند، طناب بازی کنند، بدوند، از جایی بالا روند، دور خود بچرخند و... . کودک تا سن 4 الی 5 سالگی پس از به دست آوردن تجربه کافی به راحتی در بازی های نمایشی، اجتماعی پیشرفت می کند. کودکان 5 ساله قادرند نخست موضوع بازی و نقش خود را در آن انتخاب کنند، سپس نقش های لازم را برگزینند.
کودکان 5 ساله به فعالیت های گروهی علاقه دارند و قوانین و مقررات بازی را رعایت می کنند. آن ها در سنی هستند که دوست دارند سرگرمی های بزرگ ترها را تقلید کنند؛ سرگرمی های خانه مانند چراغ خوراک پزی، ظرفشویی، اطوکشی، جاروکشی و... .
فهرست اسباب بازی های مناسب برای کودکان 4 الی 5 ساله: وسایل ساده خیاطی (نخ و سوزن کوبلن)، انواع پازل با 9 تا 15 قطعه، کلاه مأموران آتش نشانی، کلاه افسر پلیس، لباس پرستار و پزشک، وسایل برش و چسباندن (چسب، قیچی)، لگو یا بلوکه های ساختمان سازی، وسایل نقاشی (مداد رنگی، گواش، آبرنگ، ماژیک)، مهره های رج شونده، وسایل ساده نجاری (چکش، اره کوچک)، طناب برای طناب بازی، قطعه های چوبی و پلاستیکی برای خانه سازی، گاری دستی، الاکلنگ، سرسره، تاب، نردبان، لباس های مردانه و زنانه، سه پایه و تخته سیاه، تلفن، ظرف های کوچک غذاخوری و آشپزی، وسایل بازی های تقلیدی، وسایل باغبانی (بیلچه، شن کش و...) آهن ربا، براده آهن، تکه آهن.
5 الی 6 سالگی
خصوصیات بازی ها در سنین 3 الی 6 سالگی را می توان چنین برشمرد: بازی همراه با حرکات بدنی، استفاده از نیروی تخیل در بازی ها، علاقه به رقابت و تقلید، علاقه شدید به بازی با گل و خاک، شکستن و نابود کردن اسباب بازی به منظور پی بردن به محتویات آن ها و بالاخره نپذیرفتن هیچ گونه قید و قانون و قاعده ای در بازی.
کودک در 6 سالگی مستطیل (با دو قطر آن)، لوزی (با محور طول افقی) و دایره و مثلث به صورت مماس داخل و خارج می کشد.
کودکان 6 الی 7 ساله معلومات خود را که از تجارب شخصی و یا از داستان های نقل شده کسب کرده اند، به صورت ماهرانه ای در بازی ها به کار می گیرند.
در سن 6 سالگی بازی های فردی، که به صورت دویدن و بالا رفتن بود، به صورت بازی های جمعی درمی آید. کودک بیش تر اوقات با کودکان دیگر بازی می کند، ولی یک همبازی را ترجیح می دهد و تمایل به بازی در گروه های کوچک در او دویده می شود، بازی ابداع می کند و در هنگام بازی قواعد و مقررات آن را تغییر می دهد.
در 4 الی 6 سالگی کودکان علاقه مند به بازی های نمایشی هستند و از این طریق احساس لذت می کنند. بازی ذوقی تقریبا در سن 5 الی 6 سالگی ظاهر می شود. کودکان در 5 تا 6 سالگی بیش تر اوقات علاوه بر سه چرخه، دوچرخه سواری نیز می کنند. پریدن با یک پا به طور یک در میان و جست و خیز کردن، کنترل بیش تر روی حرکات ظریف بدن، شروع استفاده از وسایلی مانند مسواک، قیچی، اره، مداد، چکش و سوزن برای دوخت و دوز و... مخصوص این سنین است.
کودک در 6 سالگی توپ را با یک دست می گیرد، از مقررات بازی پیروی می کند، همبازی انتخاب می کند.
فهرست اسباب بازی های مناسب برای کودکان 5 تا 6 ساله: میز تحریر و صندلی، جعبه رنگ و وسایل نقاشی، وسایل باغبانی (بیلچه، شن کش و...، فرفره، طناب برای طناب بازی، وسایل خیاطی (سوزن و نخ)، دوچرخه، توپ با راکت، قیچی و کاغذ، انواع عروسک (عروسک خیمه شب بازی و...)، گِل رس، خاک، شن.
از 7 تا 12 سالگی
معمولاً کودکان در آستانه هفت سالگی، که میدان تصوراتشان گسترش می یابد، در بازی ها تمایلشان به اجرای نقش های مختلف و ترکیب آموخته ها و اعمال هدف دار شدت می یابد.
کودک در 7 سالگی به مهارت های بدنی برای ورزش های دسته جمعی مسلط شده و از بازی های گروهی لذت می برد، به هنگام سوارشدن بر روی اسباب بازی های متحرک تعادل خود را می تواند حفظ کند.
کودکان از سن 7 سالگی به بعد می توانند قواعد بازی را رعایت کنند، دسته جمعی به بازی مشغول شوند و باهم به رقابت بپردازند، عده ای برنده و عده ای دیگر بازنده شوند.
کودک در 7 سالگی به مهارت های بدنی برای ورزش های دسته جمعی مسلط شده و از بازی های گروهی لذت می برد. هنوز از بازی های تخیلی لذت می برد و با چوب کار دستی می سازد.
در 7 سالگی پسران به بازی فوتبال و تیراندازی با کمان علاقه مندند و دختران از جهیدن و لی لی بازی لذت می برند. کودک در سنین 7 الی 11 سالگی بازی های باقاعده را انجام می دهد. کودک در 8 سالگی شش ضلعی می کشد و هنوز از بازی های تخیلی لذت می برد.
زمانی که کودکان به حدود سن ده سالگی می رسند، بازی های آن ها بیش تر رنگ رقابت به خود می گیرد و مهارت و برتری در بازی، بیش از هرچیز دیگر مهم جلوه می کند، در حالی که تا قبل از آن، بیش تر تفریح و شادی در بازی مطرح بوده است.
در سن 11 الی 13 سالگی علاقه به نشان دادن سرعت، قدرت و مهارت در بازی، پرداختن به بازی هایی که مستلزم مهارت بیش تر هستند، علاقه به بازی های دسته جمعی و ظاهر شدن میل رقابت در بازی ها در کودکان شکل می گیرد.
فهرست اسباب بازی های مناسب برای کودکان 7 الی 12 ساله: وسایل نمایش عروسکی، وسایل ساده تردستی، وسایل بافندگی، وسایل سبدبافی و حصیر بافی، وسایل کامل نجاری، وسایل آزمایش های علمی، وسایل نقاشی، وسایل خیاطی، وسایل باغبانی، وسایل برش و چسباندن.
··· منابع
یکی از منابع عمده در این فصل منبع شماره 1 می باشد و از سایر منابع نیز در حد لازم استفاده شده است.
1. MAYESKY MARY, CREATIVE ACTIVITIES FOR YOUNG CHiLOREN
2 سوسن اردکانی (شاهین)، بهداشت مادر و کودک
3 دیدیه کالوت، فرزندان خود را در بازی ها بهتر بشناسیم.
4 ادوارد سینکلر و اشتوکینگر ماگدامن، دنیای کوچک بزرگ من
5 آ. ساپتکو، پدران و مادران درباره تربیت فرزندان
6 بنیامین اسپاک، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک
7 مینو واثقی، آموزش ضمن بازی (سال سوم)
8 لورانس پرنو، دنیای شیرین بچه داری
9 نویسندگان و مؤلفان کشورهای جهان، نگاهی به آموزش و پروش پیش از دبستان در جهان امروز
10 مهدی جلالی، روان شناسی کودک
11 محمدعلی احمدوند، روان شناسی بازی
12 جان بک، چگونه فرزند باهوش تری تربیت کنیم.
13 جوزف براگا براگالوری، با کودکان خود رشد کنید.
14 الیزابت هارلوک، بازی
15 جمعی از مؤلفان، روان شناسی رشد (1)
16 ناصر بی ریا و همکاران، روان شناسی رشد (2) با نگرشی به منابع اسلامی
17 هادی بهرامی، روان شناسی کودک
18 سیروس عظیمی، روان شناسی کودک
19 حسن احدی و شکوه السادات بنی جمالی، روان شناسی رشد
20 محمدرضا شرفی، مراحل رشد و تحول انسان
21 مهرناز شهرآرای، راهنمای انتخاب اسباب بازیی
22 سینگر دروتی. جی دونسن تریسی. آ، مقدمه ای بر پیاژه کودک چگونه فکر می کند.
23 ایلگ فرانسس و همکاران، رفتار کودک
24 هادی سلیمی اشکوری، مطالعه رشد روانی یک کودک ایرانی در دو سال اول زندگی
25 آ.ک بوندار نکو و آی. ای ماتوسیک، نقش بازی در پرورش فکری کودک
26 سیدمهدی طباطبائی نیا، اسباب بازی آموزش و درمان
27 سی فلت کارل و باربوردنیتا، آموزش و پرورش دوران نخستین کودکی
دیدگاه خود را بنویسید