کودک و خنده

شیرین ترین صدا

جایی بین اولین لبخند و اولین هجای قابل تشخیص، صدای جادویی اولین خنده کودک شنیده می شود. این صدا ممکن است واکنشی به بوسه های روی شکم، قلقلک دادن انگشتان پا یا نشستن روی زانوی پدر باشد. عوامل مختلفی می تواند وجود داشته باشد ولی خنده اجتناب ناپذیر است. رابرت پرواین استاد روانشناسی دانشگاه مریلند در بالتیمور و نویسنده مطلب علمی خنده می گوید: " در همه فرهنگها، خندیدن بین کودکان 3 تا 4 ماهه شروع به گسترش می کند. اما اگر تا 4 ماهگی خندیدن کودک را ندیدید نگران نشوید .باید توجه داشته باشید که بعضی از نوزادان دیرتر خندیدن را شروع می کنند."

خندیدن کودک از چه زمانی آغاز می شود؟ معنای خنده های نوزاد چیست؟ در برابر شادی و خندیدن کودکان چه موضعی باید داشته باشیم؟ این مطلب را تا انتها بخوانید.

کودک از ابتدای تولد گریان است و با فریاد و گریه به دنیا می آید. وضعیت او در حین تولد به گونه ای است که گویی از ورود به این دنیا می ترسد.

 نوزاد در حین تولد به علت تحمل رنج ها، مرارت ها و فشارهای مختلفی که بر او وارد می شود دچار ترس و وحشت می شود. ریشه و اساس بسیاری از بیماری ها و اختلالات روانی همین موضوع است.

اما مدتی بعد همراه گریه، حالات شادی و نشاطی هم در کودک پدید می آید و او به روی شما لبخند خواهد زد و هدف از این لبخند در واقع برقراری نوعی رابطه اجتماعی و هیجانی بین کودک و مادر است. انگیزه های عاطفی و هیجانی یکی پس از دیگری در کودک بروز کرده و زندگی او دچار تغییر می کنند.

نیاز به خنده و شادابی

نیاز به شادمانی که تجلی آن خنده و نشاط است، از نیازهای مهم و اساسی کودکان است. او نیاز دارد بخندد، شاد باشد، آرامش داشته باشد تا زمینه برای رشد و شکوفائی او و گسترش ابعاد وجودی اش فراهم گردد.

کودک با شادی و نشاط فعالیت می کند و اعضای بدنش را تقویت می کند. انرژی مورد نیاز را برای رشد فکری، روانی و عاطفی  ذخیره می کند تا شاداب باشد.

ناراحتی و نخندیدن کودک نشانه ی بیماری یا افسردگی اوست. حتی اگر اینطور نباشد هم این شرایط در نهایت به بیماری او منجر می شود.

جلوه در افراد

انگیزه های هیجانی در افراد بسیار زیاد است. آن چیزی که تا سنین ۶ در کودکان می بینیم عبارتست از خنده، گریه، خشم، حسادت، طمع، محبت، کم رویی و…. و نشانه ی شادابی و نشاط کودک، خنده است.

کودک برای نشان دادن شادابی خود بیش از هر واکنشی، می خندد و این به نوبه خود هیجانات و حالات مختلفی در کودک ایجاد می کند. کودکی که در آغوش مادر آرام گرفته و شیر خورده است، اگر نوازش هم بشود در آرامش مطلق است.

چنین کودکی ممکن است به روش های گوناگونی ابراز احساسات کند از جمله: دستهای خود را حرکت دهد و به اصطلاح بال بال بزند، زبانش را در بیاورد، صدای غا غا در بیاورد، پاها را شدیدا حرکت دهد، بخندد، سرو صدا کند، جست و خیز کند و در واقع به نحوی رضایت خود را از این شرایط نشان دهد.

کودکان هرچقدر کوچک تر باشند، خنده شان هم بیشتر و با تمام وجود است. او در ابتدا در برابر هر حرکت لبخند می زند و این لبخندها به مرور زمان و با نگاه کردن کودک در طول دو تا سه ماه اول شکل می گیرند.

خندیدن کم کم زمینه ساز حرکت شده و زمینه را برای دوستی و نزدیکی فراهم می کنند. آنها به همراه خنده حرکت و جنبش از خود نشان می دهند و لحظه ای آرام و قرار ندارند و این همان حالتی است که بزرگسالان  فکر می کنند به معنی ناخوشایندی و یا ناسازگاریست. در حالی که موضوع کمک گرفتن از اعضای بدن برای نشان دادن خنده و شادابی است.

دلیل لبخند اطفال در سنین نوزادی چیست ؟

از همان هفته اول تولد، بیش‌تر مادران حس می‌کنند نوزادشان لبخند می‌زند، اما حقیقت آن است که او تلاش می‌کند تا این کار را انجام دهد. لبخند نوزاد یک‌هفته‌ای، لبخند متقارنی نیست. به گوشه‌ای از لب محدود شده و همراه با آن، چشم‌ها و گونه‌ها حرکتی انجام نمی‌دهند و به عبارت دیگر، هنوز ماهیچه‌ها برای لبخند زدن توانا نیستند!

لبخند نوزاد در این سن، تنها در خواب‌آلودگی یا هنگام خواب دیده می‌شود. به این لبخند در اصطلاح، «لبخند دائمی» می‌گویند، چون در جواب یک نوازش یا یک حس نیست و ارتباطی به دنیای خارج ندارد.

سه تا هشت هفتگی
بین یک تا دو ماهگی، لبخند نوزاد کامل می‌شود. او می‌آموزد با هر دو گوشه لب بخندد و در چشمانش که حالا حالت گرفته، برق شادی می‌درخشد. در این سن، او می‌تواند منشأ صداها و تصویرهایی که او را به خنده می‌اندازد، تشخیص دهد و واکنش او، به طور مستقیم، به محیط و اتفاق‌هایی که در آن می‌افتد، بازمی‌گردد!
اگر بخواهیم رخدادهای این چند هفته را به طور دقیق مرور کنیم، باید بگوییم تا هفته چهارم، نوزاد نسبت به صداهای انسان به ویژه صدای تیز زنانه، واکنش نشان می‌دهد و این به آن علت است که سیستم شنوایی، سریع‌تر از بینایی کامل می‌شود. از چهار هفتگی به بعد، نوزاد به واکنش و حالت‌های صورت اطرافیان توجه می‌کند و می‌خندد. به خنده او در این سن، «خنده اجتماعی غیرانتخابی» می‌گویند، چون او به شکل غریزی، به حالت‌هایی که افراد به چشم‌ها، پیشانی، بالای بینی و… می‌دهند، می‌‌خندد. هر وسیله متحرک مانند جغجغه‌ هم او را می‌خندانند و این خنده از سر خوش‌حالی شناسایی حالت‌های جدید است!

چهار ماهگی
خنده نوزاد از چهار ماهگی به بعد، مثل آدم‌بزرگ‌هاست. برقراری ارتباطات لمسی، بیش از هر چیز، در این سن برای او لذت‌بخش بوده و باعث خنده می‌شود. به عنوان مثال، بوسه سفت و صدادار از شکمش یا پاهایش برایش جذاب است.
صدای والدین نیز هنگامی که با او بازی می‌کنند، او را به خنده می‌اندازد. خندیدن در این سن، نشانه رشد و پیشرفت اوست. او حالا شکل اشیا و منشأ صداها و تصویرها را می‌شناسد و می‌داند چه حوادث و اتفاق‌هایی می‌تواند برایش خوشایند باشد. از آن‌جا که بسیاری از حالت‌ها برای او شناخته شده‌اند، پس مثلا از حرکت پدرش، اگر به شکلی غیرمتعارف راه برود یا حرف بزند، خنده‌اش می‌گیرد، اما اگر تغییرها بسیار زیاد باشند، ممکن است احساس ترس کرده و به گریه بیفتد. در این سن، تنها تغییرهایی او را به خنده می‌اندازد که حالت‌های پیش از آن را شناخته باشد و بتواند آن تغییر را با حالت‌های قبلی مقایسه کند.

شش تا هشت ماهگی در این سن، کودک شما می‌تواند تصمیم بگیرد که به چه چیز بخندد و نسبت به چه چیزی بی‌محلی کند. به عبارت دیگر، از این سن به بعد، او آگاهانه می‌خندد. حالا او صورت آشنا را از غریبه به خوبی تشخیص می‌دهد و تنها به حالت‌های تغییر یافته صورت‌های آشنا لبخند می‌زند و با دیدن یک صورت غریبه، یا چشم‌هایش را پایین می‌اندازد یا گریه می‌کند. روان‌شناسان به این حالت، «نگرانی ماه هشتم» می‌گویند!
خنده از این به بعد، کانال ارتباطی کودک با افرادی است که آن‌ها را می‌شناسد و علامت رضایت او از یک وضعیت است. برای آن‌که از این سن به بعد، والدین به کودکشان کمک کنند تا احساساتش را جلوه دهد، لبخند زدن به او بهترین کار است. این تبادل لبخند، به کودک کمک می‌کند که بتواند کم‌کم یک ارتباط واقعی برقرار کند و اعتماد به نفس بیابد.
راهی برای جلب توجه خندیدن و گریه کردن، هر دو واکنش‌هایی غیراکتسابی است، یعنی ما آن‌ها را از دیگران نمی‌آموزیم. هر دوی آن‌ها به ما کمک می‌کنند بتوانیم با اطرافیانمان بهتر ارتباط برقرار کنیم، اما خنده برای یک نوزاد، به جز برقراری ارتباط، بهترین راه‌حلی است که او آن را به کار می‌گیرد تا والدین را مجذوب خود کند. خنده به او کمک می‌کند دوست‌داشتنی‌تر باشد.

انواع خنده

خنده هایی که از انسان و از کودکان سر می زند یکسان و دارای یک ماهیت و یک هدف نیستند. خنده به ظاهر یک چیز است ولی تحقیقی نشان داده است که نوعی تبسم و خنده در انسان در موقع هیجانات روانی وجود دارند.

– گاهی خنده ناشی از خوشحالی و سرور است که فرد در آن چهره ای خاص و ویژه دارد و زمانی ناشی از تعجب، زهر خند، بیماری و…است. در هر حالتی فرم چهره و صورت، نوع آن را بیان می کند. خنده ها با انگیزه های گوناگون و صورت های مختلف است:

• خنده های ناشی از سرور و خوشحالی که به صورت تبسم است.
• خنده های فوق العاده شدید که به صورت قهقهه و فریاد کشیدن است.
• خنده های بچگانه ای که در آن هدف انسان نشان دادن شگفتی است.
• خنده های ناشی از حالت قدردانی و تشکر که برای نشان دادن رضایت بروز می کند.
• خنده های ناشی از دفاع که برای جلوگیری از بروز اضطراب و از بین بردن آن پدید می آید.
• خنده های دلقکی که ناشی از احساس زبونی و پستی و حقارت است.
• خنده های تقلیدی که ادای رفتار مادر را در می آورد و یا ادای رفتار دیگران را در می آورد.
• خنده های تصنعی که تنها برای حفظ ظاهر و نشان دادن وضع آرام خویش است.
• خنده های ناشی از بیماری روانی که انگیزه معقولی برای آن نیست.
• خنده هایی که بر اثر آن می خواهد آشفتگی درونی را از خود دور سازد.
• خنده های زهر خند که مقدمه بروز خشم و غضب است.

اقدامات کودک برای خنده

کودکان دوست دارند که بخندند و برای آن کارهای مختلفی می کنند. آن ها همواره تلاش می کنند تا دلیلی برای خندیدن پیدا کنند.  حتی ممکن است در خیالشان حالتی خنده دار را تصور کنند و به این طریق بخندند. این تخیل ممکن است شامل صحنه هایی که او دیده و یا از چیزهایی که در ذهنش اختراع کرده است، باشد.

• گاهی برای خنده و شادابی خود می غلتد، معلق می زند، لبخند می زند، اشیاء را دستکاری می کند.
• زمانی ممکن است دیگران را به خنده تحریک کند تا بخندد و این حالت ممکن است به صورت ادا در آوردن، پوشیدن لباس خاص، حالت دلقکی به خود گرفتن و… باشد.
• گاهی هیچ دلیلی برای خندیدن ندارد، تنهاست و با خود می خندند. کف پای خود را می خاراند، دست به شکم و بدن خود می زند…..

تاثیر خندیدن کودکان در رشد جسمی آن‌ها چیست؟

• تقویت سیستم ایمنی کودکان
• کاهش سطح استرس
• تقویت اندام‌های حیاتی بدن
• ورزش کردن
• ماساژ اندام‌های شکم
• انرژی گرفتن مجدد بدن
• بهبود رشد کودکان

تاثیر خندیدن کودکان در رشد روانی آن‌ها چیست؟

•  بالا رفتن عزت نفس کودکان
• افزایش تحمل درد
• بهبود مهارت‌های اجتماعی
•