ذهن کودکان همیشه برای دیگر افراد جالب بوده است. بسیاری از ما دیده ایم که گاهی کودک در خلوت خود زیر لب با خود صحبت می کند ، و یا با عروسک هایش در دنیای دیگری است و در خیالات خود سیر می کند. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید این خیال پردازی تا کجا ادامه دارد.

 اینکه کودکان(children) با شخصیت‌های مختلف کارتونی همذات‌پنداری می‌کنند برایشان خوب است؟
معمولا کودکان با مشاهده انیمیشن‌های مختلف و قصه‌های تخیلی، علاوه بر اینکه حس‌های پنجگانه‌شان با این قصه‌ها درگیر می‌شود، قوه تخیلشان هم به کار می‌افتد و شروع به خیال‌پردازی کرده و از سد محدودیت‌های دنیای واقعی عبور می‌کنند و در دنیای خیال از طریق همانند‌سازی با قهرمان داستان، برای خود شخصیتی نزدیک با قهرمان داستان با ویژگی شخصیتی اغراق‌آمیزش می‌آفرینند.
 
در واقع، الگو‌پذیری و همانند‌سازی و به‌ تبع آن همذات‌پنداری یکی از ویژگی‌های طبیعی فرد است و به رشد ذهنی او کمک می‌کند، اما نکته قابل‌ تامل این است که در هر موضوعی تعادل حرف اول را می‌زند. وقتی کودکان تنها می‌مانند بیشتر به سمت دنیای خیال سوق داده می‌شوند و افراط در هر مقوله‌ای سلامت روان را تهدید می‌کند.

خیال پردازی در کودکان از چه سنی شروع می شود و آیا طبیعی است؟

 خیال پردازی در هر سنی، ممکن است وجود داشته باشد اما معمولا از خردسالی و سنین قبل از دبستان آغاز می شود. هنگام خیال پردازی، کودک به صورت موقتی از دنیای اطراف جدا می شود و درگیر تخیل هایی می شود که شامل آرزوها و احساسات خوب است. نمی توان گفت خیال پردازی، رفتاری بیمارگونه است بلکه برعکس کودکانی که خلاق ترند یعنی تفکر تصویری بهتری دارند، خیال پردازی بیشتری می کنند. خیال پردازی در تک فرزند ها هم بیشتر دیده می شود و طبیعی است.

بهترین راه‌های برخورد با خیال پردازی کودکان

 ممکن است گاهی کودک شما با خودش حرف بزند و یا بازی‌های تخیلی کند که والدین باید در این مواقع بسیار آگاهانه برخورد کنند، زیرا این خیال پردازی‌ها نشانه‌ی رشد شخصیت و مهارت کودک است.

 تخیلات کودک از ذهن او برمی آیند و باعث می‌شوند کودک لحظاتی از دنیای واقعی خود دور شود؛ تا زمانی که اثرات منفی بر کودک نداشته باشد جای نگرانی نیست، اما گاهی ممکن است تخیلات کودک سبب بروز اثرات منفی مانند شب ادراری، ترس و خشونت شود که در این مواقع بهتر است از روانشناس درخواست کمک کنید.

پس چه موقع از خیال پردازی به عنوان رفتاری بیمارگونه یاد می کنیم؟

وقتی شدت و دفعه های خیال پردازی زیاد می شود و کودک در محیطی نامناسب شروع به خیال پردازی می کند باید نگران شد. مثلا در کودکانی که مشکل تمرکز دارند بسیار دیده شده که معلمان گزارش می دهند کودک موقع درس چشمش به معلم است ولی حواسش جای دیگری است. یعنی کودک سر کلاس درس و در جمع دانش آموزان درگیر خیال پردازی است و عملکرد اصلی خود یعنی درس خواندن را از دست داده. این کودک دچار خیال پردازی بیمارگونه است. در کودکانی که مشکل کم توجهی دارند، این مساله زیاد دیده می شود و نیاز به مداخله درمانی دارد.

توزیع این حالت

سخن این است که این حالت به چه صورتی در افراد گوناگون توزیع می شود . بررسی ها نشان می دهند :

این حالت در دختران بیشتر از پسران است زیرا توان موضعگیری شان در برابر مسایل کمتر است .

در دوران کودکی در پسران زیاد است در سنین نوجوانی و بلوغ در دختران

آنها که توان فکری برای حل مساله را ندارند به خیالبافی بیشتر پناه می برند.

افراد حساس و آنها که سرشت عاطفی دارند بیشتر به پناه خیالبافی می روند.

آنها که ترمز روانی دارند مثل کم روها و یا مضطرب ها،خود کم بین هاو دارندگان احساس گناه بیشتر دچار این حالتند.

آنها که شخصیتی درون گرا دارند، گوشه نشین هستندو بیشتر گرفتارند.

محرومیت دیده ها ، ناکامی چشیده ها ، سختی تحمل کرده ها بیشتر گرفتار این وضعند.

آیا ممکن است کودکی علاقه ای به بازی خیالی نداشته باشد؟

معمولا نه! اتفاقا اگر کودکی از حدود ۲ سالگی، بازی های خیالی را شروع نکند و قبل از سن دبستان شاهد بازی های خیالی در او نباشیم باید مورد بررسی قرار گیرد. بازی های تخیلی در کودکانی که طیف اوتیسم دارند معمولا یا شکل نمی گیرد یا خیلی دیر شروع می شود.

فواید خیالبافی :

 پاره ای از تمایلات او ارضا شده تلقی می شود و زمینه برای تخلیه هیجانات فراهم است.

گاهی کودک در سایه خیالبافی خود را به لذایذ می کشاند و خود را به هدف رسیده تلقی می کند.

عامل نجات از رنج و آلارم و احساس بی کفایتی است.

وسیله خوبی برای گذراندن وقت برای کودک است و زمان آن برای طفل لذتبخش است.

آیا خیال پردازی را باید به کودک یاد داد یا ذاتی است؟

بخش مهمی از بازی های تخیلی ذاتی است و بخشی مربوط به یادگیری می شود. والدین می توانند با فرزندشان وارد بازی های تعاملی شوند و نقشی را به خود بگیرند و راه های حل مشکل را به فرزندشان بیاموزاند اما به طور ذاتی کودکان از ۲ سالگی کنترل تلویزیون یا حتی میوه ای مثل موز را به جای گوشی تلفن می گیرند و حرف می زنند یا به عروسکشان غذا می دهند یا ادای نمازخواندن والدین را درمی آورند.

اگر کودک تخیل خودش را با والدینش در میان گذاشت آنها چه باید بکنند؟
تلویزیون، فیلم، سی‌دی و بازی‌های ویدئویی بر خیال‌پردازی کودکان تاثیرات بسیاری دارد. ورود کلیشه‌های متعدد به دنیای خیالی کودکان، نشانه تاثیر فناوری بر دنیای کودکان است. قوه خیال کودک باید متعلق به خودش باشد اما می‌بینیم که فیلم‌های متعدد علمی- تخیلی و انواع بازی‌های ویدئویی، دنیاهایی خیال‌انگیز و ساختگی پیش روی کودکان می‌گشایند که البته نفس وجود آنها بی‌ضرر است اما اگر کودکی به طور دائم تحت‌تاثیر تصاویر خیال‌انگیز قرار گیرد، طبیعی است که نمی‌تواند قوه تخیل خود را به درستی به کار بیندازد. در مجموع والدین باید به تخیل کودک خود بها دهند.

به‌عنوان مثال اگر او می‌گوید من ٣ متر پریده‌ام به او بگویند: «چقدر جالب! اگر تو دوست داری ٣ متر بپری، من دوست دارم ۵ متر بپرم!» بنابراین زمینه تخیل را نباید در کودک از بین برد. هرگز به کودک نگویید: «خالی نبند یا دروغ نگو!» هرگز در مورد نادرست یا درست بودن و واقعی یا تخیلی بودن آن با کودک بحث نکنید. به آرزوهای پنهان در گفته‌هایش توجه و او را درک کنید. برای توانایی بیان او ارزش قائل شوید و در مورد اینکه اگر داستان او واقعیت پیدا می‌کرد چقدر جالب بود، نظر بدهید.