یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که می‌توان آن را پیش‌‌نیاز یادگیری دانست، مهارت حرکتی است. از جمله موارد مهارت های حرکتی که در کودکان باید رشد پیدا کند، مهارت هماهنگی و ادراک لمسی است.
مهارت حرکتی چیست؟
مهارت‌های حرکتی شامل استفاده از عضلات کوچکی است که در دست‌ها، پاها، مچ، انگشتان دست و انگشتان پا قرار دارند. به‌طوری‌که مغز کودک باید بین حرکت عضلات و آنچه کودک می‌بیند هماهنگی ایجاد کند. به‌طور مثال، مهارت‌های حرکتی بر روی نگه‌داشتن چنگال هنگام خوردن غذا یا استفاده از مداد هنگام نوشتن تاثیر می‌گذارد.
مهارت های حرکتی کودکان زمانی رشد می‌کند که کودک از عضلات کوچک خود در دست، پا، مچ و انگشتان به‌خوبی استفاده کند. یعنی با گرفتن، نگه‌داشتن، فشار دادن یا گرفتن وسیله‌ای بین دو انگشت شست و سبابه عضلاتش را پرورش دهد.
ازجمله مهارت‌های حرکتی در سال‌های پیش از دبستان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چسباندن چیزی روی کاغذ
- دست زدن (کف زدن)
- لمس انگشتان
- بستن و بازکردن دکمه
- بستن یا باز کردن زیپ لباس یا کفش
- ساختن برجی با ۱۰ بلوک از خانه‌سازی
- کامل کردن پازل‌هایی با بیش از ۵ قطعه
- توانایی گرفتن مداد و مدادرنگی هنگام رنگ‌آمیزی و کشیدن نقاشی
- توانایی کشیدن یک دایره و خط صاف
- توانایی استفاده از قیچی
چرا توجه به مهارت های حرکتی کودکان مهم است؟
رشد مهارت‌های حرکتی برای کودکان در سنین پیش‌دبستانی و مهد کودک بسیار مهم است. تا جایی که تحقیقات نشان می‌دهد تاکید بر فعالیت‌های فکری مانند حفظ حروف و اعداد در این مرحله اهمیت کمتری نسبت به پرورش مهارت‌های حرکتی دارد.
پرورش مهارت های حرکتی کودکان و تقویت هماهنگی چشم و دست‌ها در این مرحله بسیار حیاتی است. چرا که اساس یادگیری، نوشتن و نقاشی کردن را در سال‌های مدرسه پایه‌ریزی می‌کند. درواقع او را برای رفتن به مدرسه و حضور کارآمد در اجتماع مهیا می‌کند.
به‌طور مثال، نقاشی کردن یا نوشتن را تصور کنید. در این شرایط دست کودک باید به‌اندازه کافی قوی و هماهنگ باشد تا بتواند مداد را برای مدت طولانی نگه دارد. برای شرکت در مسابقات ورزشی و بازی با هم‌کلاسی‌هایش نیز باید هماهنگ باشد. اگر این شرایط برای کودک مهیا نباشد، او در دوران مدرسه خیلی زود خسته می‌شود و ممکن است با مشکلات تحصیلی مواجه شود.
اگر کودک مهارت‌های حرکتی را به درستی فرا گرفته باشد:
- می‌تواند کارها را به‌طور مستقل انجام دهد و وسایل را جابه‌جا کند.
- دنیای اطراف خود را می‌شناسد. که این امر سبب رشد مهارت‌های شناختی، گفتاری و حسی او می‌شود.
- اعتمادبه‌نفس و حس استقلال او افزایش پیدا می‌کند که منجر به ارتقا مهارت عملکرد اجرایی او می‌شود.
- توانایی‌های او ارتقا پیدا می‌کند و برای مراحل بعدی زندگی آماده می‌شود.
روش‌هایی تقویت مهارت های حرکتی کودکان
تقویت مهارت های حرکتی کودکان را برای حضوری بهتر و فعال‌تر در جامع آماده می‌کند. بستن بند کفش، مهارت گرفتن مداد در دست، جابه‌جا کردن وسایل، همگی در دسته مهارت‌های حرکتی قرار می‌گیرند. در ادامه به بررسی راه‌های مختلف برای تقویت این مهارت می‌پردازیم.
۱. استفاده از انگشتان
برای تقویت مهارت های حرکتی کودکان نوپا، وسایل کوچکی را برای او تهیه کنید که بتواند آن‌ها را با انگشت شست و سبابه بلند کند. مثلا اسباب‌بازی‌هایی را در اختیار او قرار دهید که مانند تلفن‌های اسباب‌بازی دارای صفحه شماره‌گیری، کلید و دکمه باشد.
راه دیگر برای تقویت قدرت انگشتان، استفاده از اسفنج مرطوب است تا کودک بتواند آن را فشار دهد. یا با اسباب‌بازی‌هایی بازی کند که در شن دفن شده‌اند و او باید آن‌ها را از درون شن در بیاورد.
۲. جابه‌جا کردن وسایل
کودکان نوپا معمولا علاقه خاصی به خارج کردن اسباب‌بازی‌ها از داخل سبد یا سطل مخصوص اسباب‌بازی دارند. یا برعکس علاقه دارند که وسایل را از روی زمین جمع کنند و به داخل سبد بریزند.
هر دو حرکت باعث تقویت عضلات حرکتی، افزایش تمرکز و استدلال شناختی کودک می‌شود. بنابراین، مانع کار کودک نشوید و اجازه دهید کودک به تلاش خودش ادامه بدهد. اگر هم به این دوکار علاقه ندارد، می‌توانید گام‌به‌گام این کار را انجام دهید تا او یاد بگیرد و همان کار را تکرار کند.
۳. قراردادن اجسام روی هم
برای تقویت مهارت های حرکتی کودکان نوپا می‌توانید از بلوک‌های خانه‌سازی پلاستیکی یا چوبی استفاده کنید. کودک برای قراردادن آن‌ها روی هم به دست و مچی قوی و محکم احتیاج دارد. بنابراین، هنگام چیدن اجسام روی هم عضلات مچ و دستان او تقویت می‌شوند.
۴. نقاشی کشیدن
اغلب کودکان می‌توانند حدود ۱۵ ماهگی با مدادرنگی بازی کنند. روی کاغذ علامت‌گذاری کنند و تا رسیدن به ۲ سالگی نیز می‌توانند خط‌خطی کنند. بهتر است برای بچه‌هایی که دستان کوچکی دارند مدادرنگی‌های بزرگ یا گچ تهیه کنید. نقاشی با انگشت نیز گزینه خوبی است. نقاشی، هم مهارت‌های حرکتی کودک را پرورش می‌دهد و هم در پرورش خلاقیت کودکان موثر است.
5. مهارت‌های ساخت
بازی با قطعات لگو، پازل‌ها، چسباندن قطعات ریل قطار به هم، فعالیت‌هایی هستند که مهارت های حرکتی کودکان را تقویت می‌کنند. کودک هنگام استفاده از بلوک‌های خانه‌سازی از دستان و انگشت‌هایش استفاده می‌کند. با چسباندن قطعات و فشردن آن‌ها به هم یا هنگام کشیدن یا جدا کردن آن‌ها از هم عضلاتش درگیر می‌شود.
6. مهارت غذا خوردن
اجازه دهید کودکان هنگام غذا خوردن خودشان در هر وعده غذایی، قاشق و چنگال را در دست بگیرند و غذا بخورند. صبور باشید و نگران کثیف شدن محیط و لباس‌های کودک نباشید.
محیط و لباس‌های مخصوصی برای وقت غذا تهیه کنید و اجازه دهید کودک خودش کنترل اوضاع را به‌دست بگیرد و یادبگیرد که چگونه باید غذا بخورد. با این کار هم مهارت‌های حرکتی او تقویت می‌شوند و هم کودک حس استقلال را تجربه می‌کند.
فعالیت‌هایی برای رشد هماهنگی ادراکی حرکتی
- ترسیم از طریق دنبال کردن
از کودکان بخواهید با دنبال کردن خطوط، تصاویر، طرح‌ها، حروف یا اعداد آن‌ها را بر روی کاغذ رسم یا ورقه پلاستیکی ترسیم کند. از پیکان‌های راهنما، نشانه های رنگی و اعداد برای کمک به کودکان در جهت دنبال کردن اشکال استفاده نمایید. - کنترل آب
کودکان باید آب را حمل کنند و آب را داخل سطل‌های مندرج تا سطح خاصی بریزند. برای دشوارتر کردن فعالیت می‌توان از اندازه های کوچک‌تر و دقیق‌تر استفاده کرد. با اضافه کردن رنگ به آب این فعالیت جالب‌تر می‌شود. می‌توان این کار را با حجم آب شروع کرد و کم کم مقدار آن را زیادتر کرد.
- بریدن با قیچی
فعالیت‌هایی را برای بریدن انتخاب کنید که با سطح رشد کودک متناسب است. ساده‌ترین فعالیت بریدن خطوط راستی است که نزدیک به حاشیه کاغذ علامت زده شده است. مشکل‌ترین فعالیت بریدن خطوط راستی است که به طور عرضی در مرکز کاغذ قرار دارند. برخی از کودکان ممکن است با قرار دادن الگوی مقوایی بر روی کاغذ بهتر بتوانند از قیچی استفاده کنند. کودکان می‌توانند اشکال هندسی خاصی مثل مربع، مستطیل و مثلث را ببرند و درآورند. با ترسیم خطوط دررنگ های مختلف، خطوط منحنی و دایره، سپس تصاویر و در نهایت الگوهایی که با خطوط کم رنگ و نقطه چین مشخص شده‌اند را ببرند و در بیاورند.
- شابلون یا الگوها
کودکان می‌توانند طرح کلی اشکال هندسی را ترسیم نمایند. الگوها می‌توانند از مقوا، چوب، پلاستیک یا اسفنج باشند. از کودک بخواهید طرح‌هایی از اشکال هندسی را ترسیم کند و بعد آن‌ها را روی مقوا، چوب، پلاستیک و غیره ببرد. کودکان می‌توانند از قطعه‌ی بریده شده و یا ورق سوراخ شده به عنوان الگو یا کلیشه استفاده نمایند. می‌توان از کودکان خواست که با طرح‌های هندسی بریده شده اشکال دیگری مثل خانه، آدمک، ماشین و غیره را درست کنند.
- بند کردن یک قطعه مقوا که با منگنه سوراخ شده یا تخته میخ دار می‌تواند برای این فعالیت سودمند باشد. طرح یا تصویری را بر روی صفحه تهیه کنید و از کودک بخواهید با استفاده از بند کفش، نخ، سیم و با گذراندن آن‌ها از داخل سوراخ‌ها یا بستن آن‌ها به دور میخ‌ها بر روی تخته میخ دار طرح را آماده کند.
- فعالیت‌های مداد_کاغذی
رنگ کردن کتاب‌ها، کتاب‌های پیش دبستانی، کتاب‌هایی با اشکال نقطه چین و کتاب‌های آمادگی و کودکستان غالبا از جمله فعالیت‌های مداد- کاغذی هستند که به رشد هماهنگی چشم و دست و حرکات ظریف کمک می‌کنند.
- عروسک گردانی
عروسک گردانی به رشد هماهنگی چشم و دست، حرکات موزون و حرکات ظریف دست و انگشت کمک می‌کند.
- پیچ و مهره باز و بسته کردن
برای این کار می‌توان یک تخته درست کرد که روی آن پیچ و مهره‌هایی در اندازه های مختلف تعبیه شده‌اند و کودک باید با انگشتانش مهره‌ها را از داخل پیچ‌ها در بیاورد و یا ببندد. برای تقویت انگشتان باید به کودکان تأیید کرد که مهره را با انگشت شست و سبابه بپیچاند.
دیدگاه خود را بنویسید