بسیاری از کودکان ممکن است به یک پتو، خرس عروسکی، یک اردک بادی، یک لگو، لباس خواب مادرشان یا دیگر اشیایی که در زمان خواب یا دیگر موقعیت‌ها برای تسکین خود استفاده می‌کنند، دلبستگی پیدا می‌کنند و قطعاً برای کودکان دیگر هم طبیعی است که علاقه‌ای به شیء آرامش‌دهنده نداشته باشند.
اگر کودک تان به داشتن شیء آرامش‌دهنده علاقه‌مند به نظر نمی‌رسد نباید اصرار کنید، چون برخی کودکان برای تسکین دادن خودشان روش‌های دیگری دارند.
اشیای آرامش‌دهنده
واژهٔ روان‌شناختی برای اشیایی مثل پتو، خرس عروسکی یا اشیای مورد علاقهٔ کودکان (Transitional object)، به معنی شیء انتقالی است. دلیل چنین نام و علاقه‌ای این است که وقتی کودک گذار و زمان گذشتن از یک نوزاد کاملاً وابسته به یک انسان مستقل را شروع می‌کند، شیء آرامش‌دهنده می‌تواند به انتقال و این گذار در او کمک کند.
حدود نیمی از کودکان به نوعی شیء آرامش‌دهنده دلبستگی پیدا می‌کنند. این کودکان معمولاً در حدود هشت تا ۱۲ ماهگی به سوی شیء آرامش‌دهنده جذب می‌شوند و برخی از آنها هم از همان شش ماهگی به یکی از این اشیا نیاز پیدا می‌کنند.
دلایل علاقهٔ کودکان به اشیای آرامش‌دهنده
یک شیء آرامش‌دهنده جنس، بو و شکل آشنایی دارد. این شیء، یادگار قابل حملی از آسایش و امنیت خانه و آغوش والدین است که بسیاری از کودکان را قادر می‌سازد وقتی که وارد دنیای خارج از آغوش والدین شان می‌شوند اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند. همچنین یک شیء آرامش‌دهنده اغلب نرم و بغل‌کردنی است، چه یک خرس عروسکی کهنه باشد، چه یک پتو و چه یک بالش کوچک که نگه داشتن آن حس خوبی به همراه دارد.
در نهایت هم روی آوردن یک کودک به شیء آرامش‌دهنده برای تسکین خود چندان متفاوت از کارهای ما بزرگسالان نیست که مثلاً وقتی حوصله مان سر رفته است یا دستپاچه هستیم موبایل مان را از جیب مان درمی‌آوریم و به آن نگاه می‌کنیم.
سن کنار گذاشتن اشیای آرامش‌دهنده در بین کودکان
اگر کودکتان یک شیء آرامش‌دهنده دارد، احتمالاً دلبستگی او به آن در فاصلهٔ ۱۸ تا ۲۴ ماهگی به اوج خود می‌رسد و پس از آن به تدریج کمتر می‌شود که این کار تا حدی ناشی از فشار اجتماعی است. وقتی کودکان آگاهی و هوش اجتماعی پیدا می‌کنند، برای مثال وقتی به مهدکودک یا پیش دبستانی می‌روند، می‌فهمند که بیشتر کودکان یک پتو یا خرس عروسکی را همه جا با خودشان حمل نمی‌کنند و در نهایت آنها هم تصمیم می‌گیرند این کار را کنار بگذارند. اگر این اتفاق خودبه‌خود بیفتد خوب است، اما هیچ نیازی نیست که کودک نوپا یا خردسال خود را وادار کنید که شیء آرامش‌دهنده‌اش را قبل از اینکه آماده باشد کنار بگذارد.
امکان دلبستگی بیش از حد کودک به یک شیء آرامش‌دهنده
چیزی به عنوان دلبستگی بیش از حد یک کودک به یک شیء آرامش‌دهنده وجود ندارد و تا زمانی که کودک شما به شیء آرامش‌دهنده‌اش وابسته نیست ایرادی ندارد که در حین بزرگ شدنش هم آن را نگه دارد. بسیاری از کودکان و حتی بزرگسالان نیز شیء آرامش‌دهندهٔ خود را به عنوان یک یادگاری از زمانی که کوچک بوده‌اند نگه می‌دارند.
هرچند اگر فرزندتان شیء آرامش‌دهنده‌اش را به دانشگاه ببرد هم اولین یا آخرین نفری نخواهد بود که این کار را کرده است، اما معمولاً دلبستگی شدید به آن یا استفاده از آن به عنوان یک شیء آرامش‌دهنده تا سن شروع مدرسه از بین می‌رود ولی مثل هر موضوع دیگری باز هم استثناهایی وجود دارد. به عنوان مثال اگر یک بچهٔ بزرگ‌تر یا نوجوان هنوز در موقعیت‌های استرس‌زا به شیء آرامش‌دهنده‌اش می‌چسبد و بدون آن قادر به آرام شدن نیست، این می‌تواند نشانهٔ یک اختلال شخصیتی باشد. اما این اختلال هیچ ارتباطی به داشتن یک شیء آرامش‌دهنده در کودکی ندارد، بلکه مربوط به مغز آنهاست.
به همین ترتیب، اگر کودک چیزی مثل یک ماشین یا قطار اسباب‌بازی را همه جا با خودش می‌برد و به شکلی وسواس‌گونه کار خاصی را بارها و بارها با آن انجام می‌دهد، این ممکن است یکی از اولین نشانه‌های اتیسم در کودک باشد. اما به عنوان یک قانون کلی، اگر کودک تان شیء آرامش‌دهنده‌اش را روی صورتش و انگشت شستش را هم در دهانش گذاشته است اما در همان حال هم با شما تعامل می‌کند جایی برای نگرانی نیست، چون شیء آرامش‌دهنده باید تعامل و برقراری ارتباط کودک با دیگران را بیشتر کند، نه اینکه آن را کم کند.
زمان گم شدن یا نبودن شیء آرامش‌دهنده
اگر یک شیء آرامش‌دهنده در زندگی شما نیز نقش بزرگی بازی می‌کند بهتر است خودتان را برای وقت‌هایی که ممکن است در دسترس نباشد، مثل وقتی به شست‌وشو نیاز دارد یا گم شده است آماده کنید. به نظر می‌رسد که بسیاری از کودکان می‌توانند نسخهٔ قلابی یا جایگزین آن را فوراً تشخیص دهند. با در نظر گرفتن این موضوع والدین باتجربه توصیه می‌کنند که از همان ابتدا چند نمونهٔ یکسان از شیء آرامش‌دهنده داشته باشید و به تناوب یکی را در دسترس کودک بگذارید. برای مثال می‌توانید پتوی آرامش‌دهندهٔ کودک را به چند تکه تقسیم کنید یا از یک شیء چند تا را بخرید.
همچنین اگر بتوانید، فکر خوبی است که کودک را با یک شیء آرامش‌دهندهٔ قابل‌شست‌وشو آشنا کنید. با این حال، شیء آرامش‌دهنده را زیاد نشویید. شست‌وشو باید به گونه‌ای باشد که هم بهداشت رعایت شود و هم آن بو و بافت خاصی که برای کودکتان آن‌قدر جذاب است همچنان باقی بماند.
تشویق کودک به داشتن یک شیء آرامش‌دهنده
کودکانی که یک شیء آرامش‌دهنده می‌خواهند یا به آن نیاز پیدا می‌کنند خودبه‌خود و به طور طبیعی به سوی آن جلب خواهند شد و نیازی به تشویق ندارند. اما شما می‌توانید دلبستگی رو به رشد کودک به یک شیء آرامش‌دهنده را با بردن آن شیء به مکان‌های جدید و ترسناک برای کودک مثل مطب پزشک یا ملاقات با کسی که کودک قبلاً ندیده است تشویق کنید. مزیت چنین کاری حداقل این است که کودک آن شیء آرامش‌دهنده را با شما ارتباط خواهد داد، زیرا شما آنجایید و وقتی که شما آنجا نیستید، کودک می‌تواند از آن شیء برای تسکین خودش استفاده کند.
ولی اگر کودکتان به داشتن شیء آرامش‌دهنده علاقه‌مند به نظر نمی‌رسد نباید اصرار کنید، چون برخی کودکان برای تسکین دادن خودشان روش‌های دیگری دارند. کودکانی که اشیای آرامش‌دهندهٔ متعددی دارند ممکن است اشیای مختلف را به موقعیت‌های مختلف وصل کنند. برای مثال یکی برای بردن به پارک و یکی برای وقت خوابیدن که معمولاً تعداد این اشیا به مرور و در نهایت به یکی یا دو تا کاهش می‌یابد. همچنین احتمال دارد که کودک در دوره‌های مختلف زندگی‌اش روش‌های متفاوتی برای تسکین و تسلی خود پیدا کند.
استفاده از اشیای آرامش‌دهنده کودک:
ابزارهای حسی
همان‌طور که بزرگسالان برای مبارزه با اضطراب خود از کارهایی که باعث آرامش اعصاب می‌شود و تمرکز حواس استفاده می‌کنند کودکان نیز می‌توانند با درگیر کردن حواس پنج‌گانه خود، احساسات شدیدشان را کنترل کنند. بنابراین، در میان اشیای آرامش‌دهنده کودک می‌توان به مواردی اشاره کرد که باعث می‌شود کودک حواس پنج‌گانه خود را درگیر کند. برخی از این وسایل آرامش‌دهنده عبارت‌اند از:
- سازدهنی یا ابزار موسیقی کوچک
- خمیر بازی
- شن‌بازی
- MP3 Player
- بطری‌ها یا لوسیون‌های خوشبو مخصوص کودک
- آدامس یا خوراکی‌ای که کودک از خوردن آن لذت می‌برد
- اسلایم
وسایل هنری
هنر نه تنها می‌تواند باعث آرامش کودکان شود بلکه به آنها کمک می‌کند راهی برای ابراز احساسات خود پیدا کنند. در حقیقت، مطالعات نشان می‌دهند که استفاده کودکان از ابزارهای هنری می‌تواند به رشد عاطفی آنها کمک کند. به همین منظور می‌توانید وسایل زیر را برای آرامش فرزندتان در نظر بگیرید:
- مداد رنگی
- پاستل
- کتاب‌های رنگ‌آمیزی
- کاغذ، تخته یا هرگونه وسیله‌ای که کودک بتواند بر روی آن نقاشی کند
کارت‌ها یا کتاب‌های آرامش‌دهنده
در پاسخ به این سوال که برای بی‌قراری کودک چه کنیم لازم به ذکر است بدیهی است که تنفس عمیق و استفاده از روش‌های ریلکسیشن می‌توانند فرزندتان را آرام کنند اما اگر فقط به او بگویید که: «نفس عمیق بکش» نتیجه معکوس دارد. در عوض، می‌توانید برخی از اشیای آرامش‌دهنده کودک را در نظر بگیرید که به فرزندتان کمک می‌کند خودش این روند را طی کند. اگر فرزندتان به اندازه کافی بزرگ شده است که می‌تواند بخواند می‌توانید چند کتاب در مورد احساسات یا کارت‌هایی که نشان‌دهنده هیجانات هستند برای او تهیه کنید تا از طریق آنها احساسات و روش مدیریت آنها را بشناسد.
اسباب‌بازی‌ها
برخی از اسباب‌بازی‌ها نیز با ویژگی‌هایی که دارند می‌توانند موجب آرامش او شوند که در ادامه به چند اسباب‌بازی کاهش استرس اشاره شده است. در واقع، این وسایل باعث می‌شوند کودک ذهنش را بر مسئله‌ای دیگر متمرکز کند و از این طریق ذهنش آرام شود. چند اسباب‌بازی اعصاب در ادامه معرفی شده‌اند.
- فرفره
- مکعب روبیک
- پین بال
- توپ استرس
- حباب ساز
- فیجت اسپینر
وسایل تسلی‌بخش
قبل از پاسخ به این سوال که چه چیزی نوزاد را آرام می‌کند لازم به ذکر است گاهی اوقات، همه ما در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا تنها می‌خواهیم احساس راحتی و امنیت کنیم. به همین منظور شما می‌توانید از میان اشیای آرامش‌دهنده کودک و نوزاد چند وسیله تسلی‌بخش را نیز در نظر بگیرید. برخی از این وسایل عبارت‌اند از:
- پتوی نرم یا سنگین
- عروسک‌های حیوانات پرشده
- از سوی دیگر، برخی از کودکان با جویدن، احساس راحتی پیدا می‌کنند. به همین منظور شما می‌توانید برخی از خوراکی‌های جویدنی یا حتی یک بطری قابل استفاده مجدد که دارای نی‌ای قابل جویدن است برای او تهیه کنید. همچنین برای کودکانی که از نظر حسی، به شدت تحریک می‌شوند می‌توانید چراغ‌قوه‌ای برای خاموش کردن چراغ بالای سر خود یا هدفون‌هایی با قابلیت حذف نویز تهیه کنید.
در نهایت، پس از جمع‌آوری اشیای آرامش‌دهنده کودک، یک روش خلاقانه برای قرار دادن آنها در یک سبد یا ظرف پلاستیکی پیدا کنید و آن را در جایی بگذارید که فرزندتان به راحتی به آن دسترسی پیدا کند. در ابتدا ممکن است لازم باشد پس از قشقرق‌ها یا طغیان‌های هیجانی کودک، او را به سمت این اشیا هدایت کنید. با این حال، هدف این است که با گذشت زمان، کودک در این موقعیت‌ها بدون هدایت شما، خودش را بتواند با این وسایل آرام کند.
دیدگاه خود را بنویسید